Een van de meest bekende wilde paardachtigen is ongetwijfeld de zebra. Met zijn zwart-witte strepenpatroon valt hij enorm op tussen de andere diersoorten van het dierenrijk. Zebra's leven in midden en zuidelijk Afrika op de steppen en savannen van dit grote continent. Het is een planteneter (herbivoor) die een groot deel van de dag doorbrengt met grazen en eten. Zebra’s leven in grote kuddes die weer opgedeeld zijn in harems van één mannetje en meerdere vrouwtjes en eventueel een paar jongen. 

Spreekbeurt zebra

Welke soorten zebra’s zijn er allemaal?

Zebra’s behoren tot de groep paardachtigen (Equidae) waar paarden en ezels ook toe behoren.

Er zijn drie soorten zebra’s:

De steppezebra wordt ook wel gewone zebra genoemd en komt het meeste voor. De bergzebra heeft het minder makkelijk: de soort wordt bedreigd in zijn voortbestaan en komt alleen nog in nationale parken voor. De Grévyzebra is de grootste soort van de drie. Grappig genoeg zijn de strepen van deze zebra juist het smalst. Ook de Grévyzebra is zeldzaam en daarom zijn er internationale fokprogramma’s in dierentuinen om de soort te behouden.

Er zijn diverse ondersoorten bekend. Zo is de Grantzebra een ondersoort van de steppezebra en de Hartmanns bergzebra een ondersoort van de bergzebra.

Kenners herkennen de verschillende soorten aan hun strepen. Bij de steppezebra lopen de strepen door op de buik, bij de bergzebra en de Grévyzebra is de buik wit. Steppezebra’s hebben soms bruine ‘schaduwstrepen’ tussen de zwarte strepen.

Welke soorten zebra's zijn er

Hoe ziet een zebra er uit?

Een zebra ziet er uit als een paard met zwart-witte strepen. Het strepenpatroon is bij ieder dier uniek waardoor de dieren elkaar kunnen herkennen. Over het lichaam lopen de strepen verticaal, over de poten horizontaal. De zebra heeft korte, borstelige en rechtopstaande manen die ook gestreept zijn en eindigen in zwarte punten.

De zebra is een vluchtdier met slanke poten waarmee hij snel kan rennen. In vergelijking met paarden zijn de poten redelijk kort. De oren kunnen bijna 360 graden ronddraaien om zo geluid uit alle richtingen op te vangen. Dankzij de grote ogen aan de zijkant van zijn kop heeft een zebra ook vrijwel rondom zicht. Alleen direct achter zich ziet een zebra niets.

Zebra’s zijn hoefdieren. De hoef is eigenlijk de vergrootte nagel van de middelste teen. De staart van een zebra is ook gestreept en eindig in een kwast van haar. 

Hoe ziet een zebra er uit

Welke voordelen hebben de strepen van de zebra?

Wetenschappers discussiëren nog over welke voordelen de strepen van een zebra hebben, maar dát ze een evolutionair voordeel hebben, staat voor velen vast. Sommigen denken dat de vele strepen roofdieren in de war brengen zodra een kudde op hol slaat, waardoor ze geen focus meer hebben op de zieke en zwakke dieren. Vooral bij de kleurenblinde leeuw zou dit een voordeel zijn.

Ook camouflage wordt genoemd, wat misschien niet opgaat voor de steppezebra – die valt juist héél erg op in zijn natuurlijke leefgebied – maar wat wel lijkt te kloppen bij de bergzebra in de rotsachtige struikgebieden waar hij leeft.

Anderen denken dat de zwarte strepen het zonlicht aantrekken en de lichte deze weer weerkaatsen waardoor een soort briesje rondom de zebra ontstaat. Vooral het feit dat de zebra’s in warmere streken lichtere strepen hebben is een duidelijk bewijs volgens deze onderzoekers.

Nog niet zo lang geleden ontdekten onderzoekers dat steekvliegen zoals dazen en de gevaarlijke tseetseevlieg de zwart-witte strepen van een zebra minder aantrekkelijk vinden dan een egaal witte, bruine of zwarte huid. Vooral de smalle strepen bleken het minst aantrekkelijk. Steekvliegen zijn niet alleen heel irritant, maar hun pijnlijke beet zorgt ook vaak voor ontstekingen en infecties. Bovendien brengen ze ziektes over. Steekvliegen komen veel voor in Afrika. Superhandig dus, dat de zebra daar veel minder last van heeft dan paarden of ezels!

Waar leven zebra’s?

De zebra is een graseter en komt voor op de open grasvlaktes van Afrika. Ze leven zowel op de koudere steppen als de warmere savannes. Ze trekken rond op zoek naar voedsel en verblijven altijd in de buurt van water, maar niet op de modderige delen rondom de plas. Zebra’s hebben een hekel aan modder.

De bergzebra is een goede klimmer die vooral in de heuvelachtige rotsgebieden rondom de Kaap en in Angola voorkomt. 

Waar leven zebra's

Heeft een zebra poten of benen?

Alleen paarden worden gezien als een edel dier met benen in plaats van poten. Een zebra heeft dus gewoon poten en een kop als ieder ander dier. 

Wat eten zebra’s?

Zebra’s zijn graseters die een groot deel van de dag grazen. Ze eten vooral hoog en dor gras. Naast gras eten ze ook struikjes, blaadjes, bast van bomen en twijgjes. Om dat taaie voedsel te kunnen verteren hebben ze sterke darmen nodig. Heb je je wel eens afgevraagd waarom zebra’s een beetje een bolle buik hebben? Dat komt door hun enorm lange darm, die wel 17 keer zo lang is als de zebra zelf!

Wat eet een zebra

Hoe hard kan een zebra rennen?

Een zebra kan een snelheid behalen van 60 kilometer per uur. Helaas voor hem zijn zijn vijanden nóg sneller: een Afrikaanse wilde hond haalt makkelijk 70 kilometer per uur en een leeuw haalt in dezelfde tijd zelfs 80 kilometer! Het uithoudingsvermogen van een zebra is wel veel beter dan van de roofdieren, die het dus vooral moeten hebben van een plotselinge verassingsaanval. 

Hoe hard kan een zebra rennen

Zijn zebra’s sociale dieren?

Zebra’s leven in grote groepen die weer bestaan uit verschillende harems. Een harem bestaat uit een dominant mannetje en vier tot zes vrouwtjes en hun nakomelingen. Eén van de vrouwtjes is de leidster van de groep, die ook echt voorop loopt als de harem verder trekt. Het mannetje beschermt zijn harem en zorgt voor nageslacht. Onderling hebben de familieleden veel contact. Ze letten op elkaar en vormen een kring rondom de zwakke en oudere dieren van de groep. Ze verzorgen elkaar én hun band door elkaar te likken in de nek en op de rug.

Zodra ze groot genoeg zijn verlaten de veulens de harem. De mannetjes vechten letterlijk om de jonge merries, zowel met concurrenten als met hun vaders. Is een merrie eindelijk veroverd dan is de zebra een loyale partner en vader voor zijn harem.

Zebra’s zijn niet alleen onderling erg sociaal. Ze trekken vaak op met andere prooidieren zoals struisvogels, giraffen en gnoes. Hun grote aantallen en eigen unieke overlevingsinstincten geven ze meer kans tegenover de roofdieren die het op hun gemunt hebben. Zebra’s zijn een beetje de ‘wegbereiders’ van deze samengestelde kuddes. Zij eten hoog en dor gras en zorgen er zo voor dat de gnoes makkelijk bij het jonge, korte gras kunnen. Mooie samenwerking toch?

De Grévyzebra is een beetje een uitzondering in dit verhaal. Van alle zebra’s is deze soort het minst sociaal. Vooral de mannetjes. Deze leven solitair. Ze zoeken de ‘losse’ kuddes van 4 tot 20 dieren (merries en hun veulens) alleen op in de paartijd. 

Zijn zebra's sociale dieren

Hoe oud wordt een zebra?

Zebra’s worden in het wild ongeveer 20 tot 25 jaar oud. In dierenparken en –tuinen kan een zebra zelfs 40 jaar oud worden!

Wie zijn de vijanden van de zebra?

In Afrika dreigt altijd gevaar voor prooidieren. Leeuwen, luipaarden, hyena’s en Afrikaanse wilde honden liggen overal op de loer. Maar een zebra geeft zich niet zomaar gewonnen. Het is een gevaarlijke tegenstander die de roofdieren flink kan toetakelen in de strijd. Ze zijn razendsnel, kunnen flink bijten en keihard schoppen en trappen. Het zijn vluchtdieren, maar zullen niet aarzelen om aan te vallen. Vooral veulens worden fel beschermd. 

Wie zijn de vijanden van de zebra

Wat voor een geluid maakt een zebra?

Is het balken? Hinniken? Of is het gewoon heel moeilijk om het geluid van een zebra te omschrijven. Nou, eigenlijk dat laatste. Toch lijkt het wel een beetje op balken én hinniken. Het begint met een soort hinnik die daarna overgaat in de bekende i-aa van een ezel. En dat dan op een hoge toon en snel achter elkaar. Eén ding is zeker: als je eenmaal weet hoe een zebra klinkt, dan herken je het uit duizenden en hoor je het in tal van films en documentaires over Afrika terug!

Ze gebruiken het geluid om met elkaar te communiceren, vooral als ze een lid van de harem zoeken of een veulen uit het oog zijn verloren. Ze herkennen elkaar aan het stemgeluid. 

Is een zebra zwart met witte strepen of andersom?

Ja, een zebra heeft een zwarte huid met daaroverheen witte strepen. Lang werd gedacht dat het andersom was, onder andere omdat de Grévyzebra en de bergzebra een witte buik hebben. Maar als je een zebra helemaal kaal zou scheren blijft er een zwart dier over. 

Is een zebra zwart met witte strepen of andersom

Waarom zijn zebra’s niet gedomesticeerd zoals paarden en ezels?

In het verleden zijn meerdere pogingen gedaan om zebra’s tam te maken, net zoals paarden en ezels. Met een moeilijk woord heet dat domesticeren. Maar de dieren bleken té schrikachtig te zijn. Hun paniekinstinct is in de Afrikaanse natuur zo goed ontwikkeld dat ze ongeschikt zijn om samen te werken met mensen. 

Waarom zijn zebra's niet gedomesticeerd zoals paarden en ezels

Hoe plant een zebra zich voort?

Zebra’s vormen een harem van één mannetje en meerdere vrouwtjes. De uitzondering is de Grévyzebra die in meer losse groepen leeft. Als het vrouwtje vruchtbaar is, ruikt de hengst dit aan haar urine. Merries hebben maar een paar dagen per jaar zin om te paren, de hengst moet er dus snel bij zijn.

Na een geslaagde paring is een zebra ongeveer een jaar drachtig. Na elf tot dertien maanden wordt één jong geboren die vrijwel direct kan staan en al snel na de geboorte mee kan lopen met de kudde. De eerste dagen houdt de moeder haar jong uit de buurt van de andere zebra’s zodat hij goed kan wennen aan haar geur en strepenpatroon. Zo weten ze elkaar in de drukke kudde altijd weer te vinden.

Pasgeboren zebraveulens hebben bruine strepen in plaats van zwarte. Pas na een jaar krijgt hij zijn ‘echte’ strepen. Dankzij hun lange poten vallen de veulens minder op tussen de andere zebra’s die beschermend om ze heen lopen. Daardoor hebben roofdieren ze minder snel in de gaten. Het eerste jaar drinkt een veulen melk bij zijn moeder, zebra’s zijn namelijk zoogdieren. Na een maand gaat hij daarnaast gras eten. 

Hoe planten zebra's zich voort

Hoe lang kan een zebra zonder water?

De Grévyzebra leeft in de drogere gebieden van Kenia en Ethiopië en kan daardoor wat langer zonder water. Als het nodig is, houdt hij dit vijf (!) dagen vol. Maar als er wél water voor handen is, zal hij elke dag drinken. Ook zal hij graven naar grondwater in drooggevallen rivierbedden.

De andere zebra’s kunnen maximaal twee dagen zonder water. 

Hoe lang kan een zebra zonder water

Hoe zwaar is een zebra?

Een zebra is 230 tot 380 kilo zwaar. Van kop tot kont is een Grévyzebra maximaal drie meter lang. De steppezebra wordt niet langer dan 2,5 meter. 

Wat is een zezel?

Paarden, pony’s, ezels en zebra’s behoren allemaal tot de groep paardachtigen. Dit betekent dat ze ook met elkaar kunnen paren en dat daaruit een jong kan voortkomen. Je hebt vast wel eens gehoord van een muildier of muilezel: de kruisingen tussen een ezel en een paard.

Soms – maar niet vaak – gebeurt dit spontaan in de natuur, zelfs tussen zebra’s en andere paardachtigen. De nakomelingen krijgen de mooiste namen:

  • • Zezel: kruising tussen een ezel en een zebra.
  • • Zony: kruising tussen een zebra en een pony.
  • • Zorse: kruising tussen een zebra en een paard (‘horse’ in het Engels).

Vaak zijn de nakomelingen van deze bijzondere combinaties zelf niet vruchtbaar, waardoor het niet mogelijk is om te fokken met een zezel of een zorse. Dat vinden vast een hoop paardenliefhebbers erg jammer!

Grappig genoeg komen paringen en nakomelingen tussen de verschillende zebrasoorten ook bijna niet voor. Als het al gebeurt, loopt het vaak af met een miskraam. 

Wat is een zezel

Welke zebrasoorten worden bedreigd?

De Grévyzebra en de bergzebra worden steeds zeldzamer in het wild. De Grévyzebra komt voor in Kenia en Ethiopië. Vroeger ook in Somalië, maar daar is de soort al uitgestorven door jacht en oorlogen. Niet alleen de jacht is funest voor de Grévyzebra, ook door de concurrentie van schapen en geiten wordt hij verdrongen uit zijn leefgebied en dan vooral bij de waterplassen vandaan. Hierdoor wordt hij gedwongen ’s nachts er meer op uit te gaan, waardoor ze kwetsbaarder worden voor nachtelijke jagers zoals het luipaard.

De bergzebra heeft te maken met een versnipperd leefgebied doordat wilde natuur en migratieroutes worden omgezet in landbouwgrond. De Kaapse bergzebra is zelfs al helemaal uitgestorven buiten de nationale parken. Al in 1937 werd daarom het Mountain Zebra National Park opgericht waar nu enkele honderden van deze zebrasoort wonen. 

Welke zebra's worden bedreigd