Een paard is een zoogdier uit de familie paardachtigen waar ook de zebra en de ezel toe behoren. Als lid van de groep onevenhoevigen is hij zelfs verre familie van de neushoorn. Het zijn snelle en sterke dieren die met hun mooie uiterlijk en vele kwaliteiten al eeuwen geleden de harten van mensen hebben veroverd. Veel paarden worden dan ook gehouden door mensen, maar er zijn ook nog wilde paarden. Deze zijn meestal wel door de mens uitgezet in natuurgebieden voor natuurlijke begrazing. 

Hoe ziet een paard eruit?

Er zijn diverse soorten paarden, al met hun eigen uiterlijke verschillen. Maar over het algemeen herken je een paardachtige direct. Ze hebben een groot hoofd met een lange neus en hals, een gespierd lichaam met slanke maar sterke benen en meestal volle manen (lange haren op de hals) en een lange staart van fijne haren.

Paarden behoren tot de groep onevenhoevigen. Per voet hebben ze één hoef, die eigenlijk de vergrote nagel van de middelvinger is. Overblijfselen van de oorspronkelijke vijf tenen die het paard had zijn de zwilwrat (duim), het spoortje (pink) en de griffelbeentjes (wijs- en ringvinger).

Het zijn van nature prooidieren die altijd op hun hoede moeten zijn voor gevaar. Daarom kan een paard zijn puntige oorschelpen vrijwel volledig ronddraaien en daardoor uit alle richtingen geluid goed horen. Hun goede neus ruikt onraad op afstand en doordat hun grote ogen aan de zijkant van hun hoofd zit, hebben ze rondom zicht. Alleen direct achter zich zien ze niet wat er gebeurt. Daarom moet je een paard nooit van achteren benaderen.

Zijn paarden sociale dieren?

Alle kuddedieren zijn sociale dieren die onderling veel interactie hebben. Ze communiceren met hun lichaamstaal en door middel van geluiden zoals hinniken. Ze voelen zich prettig in het gezelschap van andere paarden of dieren en helpen elkaar in de natuur overleven. Paarden die geïsoleerd worden, worden onhandelbaar. 

Wat zijn de verschillen tussen een paard en een pony?

De pony lijkt vooral de kleinere versie van een paard. Maar er zijn ook minipaarden, dus die vergelijking gaat niet altijd op. Toch is de schofthoogte van een paard meestal hoger. De schofthoogte van een pony komt niet boven de 1,47 uit. Ook heeft een pony een veel bollere buik, kortere ledenmaten en een wat grovere bouw.

Maar er zijn meer verschillen. Pony’s zijn iets makkelijker te houden omdat ze ook onder minder gunstige omstandigheden blijven presteren en veel kracht en uithoudingsvermogen hebben. Het zijn daarnaast grotere druktemakers dan paarden en hinniken, snuiven en trippelen vrolijk door de dag. 

Welke paardenrassen zijn het meest bekend?

Zelfs als je (nog) niet veel van paarden weet, heb je vast wel eens van de volgende bekende paardenrassen gehoord:

• • Arabische volbloed (ook wel Arabier genoemd)
• • De Fjord (of het fjordenpaard)
• • Fries
• • Haflinger
• • Konik (of Konik paard)
• • Shetlandpony (of Shetlander)
• • Mustang

Het zijn bekende dieren geworden door hun vele kwaliteiten en populariteit, maar soms ook doordat ze in het nieuws komen, zoals de Konik paarden op de Veluwe die in de strenge wintermaanden niet genoeg voedsel konden vinden. 

Zijn paarden slim?

Daar zijn de meningen nog een beetje over verdeeld. Over het algemeen hebben vluchtdieren vaker een primitieve of instinctieve reactie en vertonen ze minder strategische overwegingen in hun gedrag. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat ze dom zijn!

Paarden kunnen wél heel goed geconditioneerd worden. Dat betekent dat je ze door middel van beloning of straf dingen kunt leren, zoals je bij paardendressuur goed kunt zien. Vroeger werd straf nog wel gebruikt, tegenwoordig trainen we dieren door te belonen voor gewenst gedrag. 

Waarom is een paard een edel dier?

Vroeger waren paarden heel belangrijk voor mensen. Ze werden gebruikt op het land, maar ook als transportmiddel. Hele oorlogen werden uitgevochten vanaf de rug van een paard en ontdekkingsreizigers en kolonisten hadden alleen paarden en boten om de wereld te verkennen. Voor veel mensen was een paard hun kostbaarste bezit en stond het dier heel hoog in hun achting. Daarom werd het én wordt het een edel dier genoemd.

Omdat een paard een edel dier is, spreken we over een hoofd in plaats van een kop en benen in plaats van poten. Een paard heeft geen bek, maar een mond. Geen enkel ander dier wordt zo aangesproken. 

Wat betekent jaarling, twenter of ruin?

Omdat mensen zoveel met paarden werken, is het handig om met bepaalde woorden de leeftijdscategorie of andere belangrijke eigenschappen te kunnen vermelden. Denk bijvoorbeeld maar eens aan onze woorden ‘dreumes’, ‘kleuter’ of ‘puber’. Iedereen weet dan meteen waar we het over hebben. Bij paarden heb je dit soort benamingen ook:

Hengst: een mannetjespaard

Merrie: een vrouwtjespaard

Veulen: een paard dat jonger is dan één jaar

Jaarling: een paard dat tussen de één en twee jaar oud is

Twenter: een paard dat tussen de twee en drie jaar oud is

Ruin: een gecastreerd mannetjespaard die zich niet meer kan voortplanten

Dekhengst: een hengst waar goedkeuring voor is gegeven om mee te fokken

Wat is domesticatie?

Paarden en mensen zijn al eeuwenlang met elkaar verbonden. Oorspronkelijk waren het wilde zoogdieren, maar dankzij een proces van jaren waarbij de dieren steeds meer afhankelijk werden van mensen en de mensen van de paarden. Inmiddels zijn de meeste paarden volledig afhankelijk van mensen voor hun verzorging. Dit proces noem je domesticatie.

Hoe werkt domesticatie dan? Nou, in eerste instantie was er misschien een paard die niet zo schuw was in de aanwezigheid van mensen. Waarschijnlijk kon dit dier wat eten scoren bij de mensen, bijvoorbeeld een wortel of wat fruit. De andere dieren in de kudde werden daardoor misschien ook wat moediger. Mens en dier raakten gewend aan elkaars aanwezigheid. Vervolgens dacht een mens: hé, misschien kan ik zo’n sterk en groot dier wel gebruiken om mijn werk wat makkelijker te maken. Of kan ik hem berijden en hoef daardoor minder lang te lopen. In ruil voor eten, verzorging en bescherming ontstond zo heel langzaam de samenwerking tussen mens en paard. Net zoals de wolf langzaamaan een waakhond werd en de wilde kat een boerderijpoes die de ratten bij het graan weghield. De samenwerking leverde zowel mens als dier wat op en werd daardoor steeds meer de norm.

Tegenwoordig worden de meeste paarden niet meer als lastdier, werkpaard of vervoersmiddel gebruikt. Maar mensen houden ze nog steeds, voornamelijk voor de sport of als hobby. Een paard kan daarnaast – net als een hond of een kat – een waardevolle vriend zijn. 

Hoe planten paarden zich voort?

Na een dracht van 11 tot 12 maanden wordt over het algemeen één veulen geboren. Tweelingen zijn zeldzaam bij paarden. Het paard is een zoogdier, het veulen drinkt de eerste maanden alleen melk uit de tepel van de moeder.

Hoewel het fysiek gezien mogelijk is om eerder gedekt te worden, kiezen de meeste fokkers er voor om een merrie pas na het vierde jaar te laten dekken door een hengst. Met vier jaar is een paard officieel volwassen maar, afhankelijk van de bouw, kan het nog twee jaar duren voor het paard echt volledig volgroeid is.

Gedomesticeerde paarden mogen alleen gedekt worden door een voor dat doel goedgekeurde hengst: een dekhengst.

Paarden zijn nestvlieders: de veulens kunnen binnen een paar uur na de geboorte al staan en meelopen met de kudde. 

Welke natuurlijke vijanden heeft een paard?

Een paard is een zogenoemd prooidier. Dat betekent dat in principe ieder roofdier een paard ziet als een prooi. Maar een gezond paard in het wild zal niet snel last hebben van bijvoorbeeld een vos of een marter. In de praktijk hebben wilde paarden alleen te vrezen van wolven of katachtigen zoals een poema (bergleeuw).

Ondanks dat een paard, zeker een gedomesticeerd paard, niet veel te vrezen heeft, blijft het vluchtinstinct van een paard intact. Zodra hij van achter benaderd wordt zal hij flink schoppen met zijn achterpoten, zeker als hij vast staat. Als hij niet vastzit zal hij het op een lopen zetten. Ook bij dreigend gevaar, opgevangen met hun uitstekende neus, roterende oren of hun ogen die vrijwel rondom zicht hebben, zal een paard direct op de vlucht slaan. 

Hoe slaapt een paard? 

Omdat een paard een prooidier is en dus altijd op zijn hoede moet zijn, kan hij ook staand slapen. Paarden hebben niet echt een dag- en nachtritme. Overdag doen ze dutjes, gedurende de nacht hebben ze diverse slaapfases en tussendoor grazen ze om de spijsvertering op gang te houden. Per dag slaapt een paard drie tot vijf uur.

Ze slapen op een dag meerdere korte momenten, terwijl ze gewoon blijven staan. Deze slaapfase noem je indutten en duurt een paar minuten per keer.

Dan heb je nog ‘gewoon’ slapen: het paard gaat wel liggen, maar houd zijn hoofd rechtop en zijn zintuigen zijn nog redelijk actief. Deze slaapfase duurt langer dan het indutten.

Tot slot kan een paard ook in een diepe slaap vallen. Hij gaat dan helemaal liggen en ontspant zich volledig. In de natuur zullen de paarden dit nooit allemaal tegelijk doen. Minimaal één lid van de kudde blijft alert op gevaar.