Machtig groot en prachtig mooi: de tijger is een van de meest indrukwekkende zoogdieren die het dierenrijk kent. De tijger leeft in de bossen en graslanden van Azië, en overleeft zelfs op grote hoogtes in besneeuwde berggebieden. Het zijn solitaire roofdieren, met behoefte aan een groot territorium.

Doordat hun leefgebieden snel verdwijnen door de al maar groter groeiende bevolking, is de tijger ernstig bedreigd in zijn voortbestaan. Daarnaast is stroperij funest voor het dier. Zijn mooie vacht levert veel geld op en door bijgeloof denken veel mensen dat de tanden, botten en andere lichaamsdelen van de tijger een geneeskrachtige werking hebben. Van diverse ondersoorten zijn nog maar enkele exemplaren over in het wild. Volgens het WWF is het aantal wilde tijgers sinds het begin van de vorige eeuw met 98 (!) procent afgenomen. 

Hoe ziet een tijger eruit?

Een tijger herken je meteen aan zijn mooie oranje-witte vacht en zwarte strepen. Soms zijn er variaties in kleur, de ene tijger is wat lichter dan de andere. Het strepenpatroon varieert per soort en is per dier uniek. De strepen van een tijger zijn niet alleen in de vacht te zien, maar ook op de huid.

Er zijn ook witte tijgers: vaak zijn dit witte Bengaalse tijgers. Het zijn geen albino’s, door een mutatie is de vacht lichter dan bij normale Bengaalse tijgers. Maar witte tijgers komen in het wild weinig voor. Ze zijn vrijwel altijd gefokt door mensen en hebben weinig overlevingskansen in het wild door hun lichte kleur.

In tegenstelling tot veel andere katachtigen heeft een tijger ronde pupillen in plaats van spleetvormige. Geen kattenogen dus. Ze kunnen net als de pupillen van de mens verwijden en vernauwen, afhankelijk van de hoeveelheid licht. Hierdoor hebben ze beter zicht in het donker dan mensen.

De lange snorharen dienen als voelsprieten in het donker. Ze helpen de tijger om de weg te vinden in het donkere struikgewas. Zijn nagels kan hij intrekken. Net als een kat. Zo blijven ze scherp en altijd klaar voor een aanval. Zijn staart gebruikt hij om zijn evenwicht te bewaren.

Maar het meest indrukwekkend aan de tijger is zijn gebit. Grote, scherpe hoektanden die de tijger gebruikt om zijn prooi te grijpen en vast te houden. Ze zijn zodanig gevormd dat ze ultiem grip hebben en als hij eenmaal beet heeft, is het prooidier verloren. De knipkiezen in de boven- en onderkaak zijn ongelooflijk scherp en snijden als het ware het vlees. Met zijn snijtanden schraapt hij het vlees van het bot. Zijn ruwe tong, vergelijkbaar met die van een kat, heeft ook een belangrijke functie: daarmee kan de tijger in één lik de huid of veren van zijn prooi verwijderen. 

Waarom heeft een tijger strepen?

Door zijn opvallende strepenpatroon zou je denken dat een tijger heel erg opvalt in de natuur. Niets is minder waar! Hun strepen camoufleren juist heel erg in de bossen en graslanden waar tijgers voornamelijk leven. Het strepenpatroon is bovendien bij iedere tijger uniek, vergelijkbaar met de vingerafdruk van een mens. Onderzoekers en verzorgers die de dieren bestuderen kunnen ze op een gegeven moment herkennen aan hun strepenpatroon.

De tijger wordt vaak ‘de koning van de jungle’ genoemd. Door zijn imposante verschijning, maar ook door zijn strepenpatroon. Op de kop, boven de ogen, lijken de strepen op het Chinese teken voor koning. 

Wat eten tijgers?

Als hert, buffel of zelfs als jonge olifant kom je liever geen tijger tegen in het wild. Tijgers zijn jagende roofdieren, die hun prooi eerst besluipen of opwachten om deze vervolgens met een korte sprint en aanval te vangen. De strepen op de vacht camoufleren de tijger tijdens het besluipen en opwachten van zijn prooi. Het is niet de beste sprinter onder de katachtigen, maar een tijger springt makkelijk 6 meter ver. In combinatie met zijn kracht en gewicht, is hij daardoor een geduchte vijand voor zijn prooi.

Als hij zijn prooi gevangen heeft, wat overigens lang niet altijd lukt, sleept hij het mee naar een veilige plek. Soms wel honderden meters verder. Hij heeft dan voor een dag of drie voldoende te eten. Per keer kan hij wel 18 kilo vlees verwerken.

Deze roofdieren staan aan de top van de voedselketen en houden populaties van andere dieren onder controle. En gezond, want een roofdier kiest vaak de zwakkere dieren van een kudde of groep als prooi. Ze jagen voornamelijk op grote hoefdieren zoals herten en buffels, maar vangen ook jonge olifanten, vogels, vissen, krokodillen, schildpadden, nijlpaarden en neushoorns. Soms jagen ze op vee en in enkele gevallen vangen ze een beer.

Tijgers jagen het liefst tijdens de schemering en ’s nachts en hebben daarvoor hele goede ogen. Daarnaast hebben ze witte punten op de oren die oplichten in het donker, zodat andere tijgers ze kunnen herkennen. 

Hoe plant een tijger zich voort?

Tijgers zijn zoeken elkaar alleen op als het vrouwtje vruchtbaar is. Dit gebeurt twee keer per jaar. Het mannetje en vrouwtje paren dan zo vaak mogelijk in een paar dagen tijd, waardoor de kans op bevruchting het grootst is. Ze vinden elkaar in deze periode door de lage tonen die ze voortbrengen en de geursporen die het vrouwtje achterlaat.

Na 3,5 maand worden er twee tot 4 welpjes geboren. De eerste twee weken zijn ze vrij hulpeloos en hebben ze de oogjes nog dicht. Tijgers zijn zoogdieren: ze drinken de eerste weken uitsluitend melk bij de moeder. Na twee maanden gaan ze voor het eerst vlees eten en zodra ze een half jaar oud zijn, kunnen ze al een beetje jagen. Dit leren ze spelenderwijs. Na een jaar zijn ze volledig zelfstandig, toch blijven de welpen nog zo’n drie tot vijf jaar bij hun moeder in de buurt. Daarna zoeken ze een eigen territorium. 

Wie waren de voorouders van de tijger?

Kort na het uitsterven van de dino’s, zo’n 65 miljoen jaar geleden, ontstonden de voorouders van de huidige roofdieren (Carnivora). Later zouden daaruit de katachtigen, hyena’s en mangoestachtigen ontstaan.

De eerste echte kat ontwikkelde zich ongeveer 29 miljoen jaar geleden. Het was een klein wezelachtig dier genaamd Proailurus. Weer later kwam er een grote en belangrijke splitsing in de almaar groter wordende kattenfamilie: de sabeltandkatten en zogenoemde bijtende katten (Felidae) ontwikkelden zich apart van elkaar. Een bekende sabeltandkat is de sabeltandtijger (Smilodon) die dus geen voorouder van de hedendaagse tijger is. Uit de groep bijtende katten ontstonden namelijk al snel de voorouders van de eerste kleine katten, de eerste lynxen en de jachtluipaarden. Pas veel later ontstonden de grote katachtigen zoals tijgers en leeuwen. 

Waarom jagen mensen op tijgers?

Bijgeloof, concurrentie om leefgebied en statussymbolen: dat zijn kort gezegd de redenen dat mensen jagen op tijgers. Veel mensen in Azië geloven in de geneeskrachtige werking van bepaalde lichaamsdelen van de tijger. Ze zijn er van overtuigd dat de botten helpen tegen reuma en malaria of dat de tanden geslachtsziekten kunnen voorkomen. Zo heeft ieder lichaamsdeel ‘genezende’ eigenschappen. Of het daadwerkelijk echt helpt is nooit helemaal bewezen, terwijl er voldoende alternatieven zijn. Er wordt daarom veel tijd en energie gestoken in het adviseren van dokters en apothekers over andere medicijnen.

Een ander groot probleem is het gebrek aan leefgebied voor de tijgers. Doordat de bevolking in Azië snel groeit is er steeds meer ruimte nodig voor wonen, akkerbouw en het houden van vee. De tijger en plaatselijke bevolking zitten elkaar vrij letterlijk in de weg. Helemaal omdat de tijger van nature gewend is aan een flink territorium en ook geen andere tijgers in zijn buurt tolereert. Bosbranden en versnippering van het leefgebied door houtkap zorgen er daarnaast voor dat kostbaar leefgebied nog verder versnippert en vruchtbare tijgers elkaar niet makkelijk kunnen vinden. Tijgers die te dicht bij mensen of vee in de buurt komen worden uit angst gedood.

Tot slot wordt de tijger vaak gedood omdat het een statussymbool is. Vroeger werd het jagen op tijgers gezien als een sport. Duizenden tijgers eindigden als jachttrofee, velen werden gevangen en in gevangenschap gehouden als teken van je rijkdom. Ook tegenwoordig laat je in bepaalde kringen met een illegale en daardoor peperdure tijgervacht zien dat je veel geld hebt. Ook ‘medicijnen’ als tijgerwijn zijn alleen voor de rijken op aarde te betalen. Doordat er nog steeds vraag naar is, riskeren de jagers en handelaren graag grote boetes of zelfs gevangenisstraf: ze verdienen er namelijk ook heel veel geld aan...