Neteldieren

Neteldieren (Cnidaria) zijn eenvoudig gebouwde zee- en soms zoetwaterdieren zoals zeeanemonen, kwallen (kubuskwallen of schijfkwallen) en koralen. Neteldieren leven zowel solitair als in kolonies. Meestal hebben ze geen skelet, maar wel duidelijke organen zoals een opperhuid, een maag en een eenvoudig zenuwstelsel.

Kenmerken Neteldieren

In de basis bestaat een neteldier uit een zakje met één opening. Deze opening is zowel de mond als de anus. Daaromheen zitten tentakels of vangarmen. De naam neteldieren is ontleend aan de netelcellen die het dier heeft. Deze cellen zitten op de tentakels of vangarmen en kunnen een minuscuul klein harpoentje met gif afschieten. Daarmee verlammen ze hun voedsel, waarna het met de tentakels of vangarmen wordt binnengehaald.

Dierenrijk

Tot de neteldieren worden gerekend:

• Schijfkwallen (Scyphozoa)

• Kubuskwallen (Cubozoa)

• Hydroïdpoliepen (Hydrozoa)

• Bloemdieren (Anthozoa) (Zeeanemoon)

Geschiedenis neteldieren

De vroegst bekende neteldieren stammen uit de tijd van 542 tot 630 miljoen jaar geleden. Maar omdat de meeste soorten geen skelet maken, zijn er slechts een paar fossielen en steenkoralen die dit bewijzen. Misschien bestonden de neteldieren dus al langer dan nu bekend is.

Levenscyclus

Alle neteldieren kennen een poliepstadium en een kwalstadium. In het poliepstadium zit het dier vast aan de ondergrond met de vangarmen naar boven. In het kwalstadium zweeft het door het water met de vangarmen naar beneden. Kwallen beginnen over het algemeen als poliep en gaan later over naar het kwalstadium. Bij poliepen en bloemdieren is dit andersom: zij beginnen zwevend als larven en eindigen aan de bodem.

Zeeanemoon

Een van de bekendste neteldieren is de zeeanemoon. Het zijn solitaire poliepen zonder skelet, die met hun tentakels voedsel vangen. Clownsvisjes leven tussen de tentakels van de zeeanemoon, die hun in ruil voor voedselresten bescherming biedt. Zij hebben geen hinder van het gif van de zeeanemoon. Deze leefwijze kreeg wereldwijd bekendheid dankzij de animatiefilm Finding Nemo uit 2003. Ook heremietkreeftjes leven graag onder de bescherming van de zeenanemoon.

Zeeanemonen behoort tot de bloemdieren. Deze dieren worden zo genoemd vanwege hun gelijkenis met een bloem. De zeeanemoon is dus een dier, vernoemd naar de plant anemoon. Ze zijn ongeveer 1,5 tot 10 cm lang, maar kunnen zich wel uittrekken tot een meter. Ook koraal behoort tot de klasse van bloemdieren.

Zeeanemonen leven vooral in kustwateren en rotsspleten waar ze zich ingraven of zich met een zuigvoet vastzetten. Dankzij de zuigvoet kunnen ze zich ook verplaatsen. Er zijn veel soorten anemonen en ook voor de Nederlandse en Belgische kust komen ze voor.

Kwallen

Andere bekende neteldieren zijn de kwallen. De kwallen die massaal aanspoelen op de stranden in Nederland behoren tot de schijfkwallen. Schijfkwallen leven allemaal in de zee. Vrijwel alle schijfkwallen drijven passief in de zee en voeden zich met kleine vissen en dierlijk plankton.

Sommige kwallen hebben een gif in hun tentakels die ook gevaarlijk is voor mensen. Dit zijn de dobbelsteenkwallen (Cubomedusae), die voornamelijk in de warmere (tropische) wateren voorkomt.

De grote kwallen die onze streken veel voorkomen zijn de wimpelkwallen (Semaeostomae). Deze hebben een vrij vlak scherm, met lange vangarmen.