Maak kennis met de ijsbeer: het grootste roofdier ter wereld! IJsberen zijn witte tot geelwitte beren die leven op de ijzige vlaktes van het noordpoolgebied. De ijsbeer is een uitstekende zwemmer en heeft daaraan ook zijn Latijnse naam te danken: Ursus maritimus wat zeebeer betekent. Ze zijn de grootste en vooral langste leden van de familie beren (Ursidae).

IJsberen zijn volledig aangepast aan hun barre omgeving. Hun lichaam en vacht is bijzonder functioneel in het koude noordpoolgebied en in tijden van voedselschaarste kunnen ze maandenlang vasten. Het zijn sterke roofdieren zonder natuurlijke vijanden, maar toch hebben ijsberen het erg moeilijk. Hun natuurlijke leefgebied verdwijnt door de opwarming van de aarde, waardoor ze minder voedsel kunnen vinden en geen ijsholen kunnen maken om jongen voort te brengen. De ijsbeer wordt dan ook vaak als symbool gebruikt om de klimaatverandering tegen te gaan. 

Maak kennis met de ijsbeer

Hoe ziet een ijsbeer eruit?

IJsberen zijn wit. Toch? Nou, eigenlijk niet. Dat lijkt zo doordat de ondoordringbare en waterdichte vacht van de ijsbeer uit ontelbaar veel doorzichtige haren bestaat. Deze haartjes zijn hol en transporteren de warmte van de zon naar de huid van de ijsbeer. Deze op zijn beurt is zwart en houdt daardoor de warmte goed vast. Want: wit weerkaatst zon en warmte, terwijl zwart deze juist absorbeert. De neus en lippen van de ijsbeer zijn ook zwart.

De poten van de ijsbeer bevatten haartjes en kussentjes op de voetzolen waardoor hij extra grip heeft op het gladde ijs. De haartjes isoleren bovendien tegen de kou. Zijn lange voeten zorgen daarnaast voor een stabiele houding en een goede verdeling van het gewicht. Met zijn scherpe klauwen kan hij zich vasthouden bij een glijpartij.

De huid van een ijsbeer is heel dik. Ze hebben een vetlaag tot wel 4 centimeter dik. Dat isoleert goed tegen de kou en is bovendien een mooie vetreserve in tijden van voedselschaarste. 

Waar leven ijsberen?

Het leefgebied van de ijsbeer is de Noordpool. De Noordelijke IJszee om preciezer te zijn. Grote delen van deze ijszee zijn bevroren, je kunt er met een duikboot onderdoor varen. Dit is het jachtgebied van de ijsbeer, waar hij het grootste gedeelte van zijn voedsel vandaan haalt.

In het noordpoolgebied bestaan alleen de randen uit land: de noordelijkste delen van Azie, Amerika en Europa. IJsberen komen voor in de landen:

  • • Verenigde staten – de staat Alaska
  • • Canada – in de provincies Manitoba, Labrador, Quebec, Newfoundland, Ontario, Nunavut, Yukon Territory en Northwest Territories.
  • • Rusland
  • • Noorwegen
  • • Groenland 
Waar leven ijsberen

Kunnen ijsberen zwemmen?

IJsberen zijn uitstekende zwemmers die uren, soms zelfs dagenlang in het water kunnen blijven. De langste zwempartij ooit gemeten was die van een vrouwelijke ijsbeer. Zij zwom non-stop 426 mijl in negen dagen!

Tijdens het zwemmen gebruikt de ijsbeer zijn voorpoten als peddels en zijn achterpoten als roer. Tussen de tenen zitten zwemvliezen waardoor hij sneller vooruit komt. Ze kunnen ook onder water zwemmen en daar zo’n twee tot drie minuten blijven. 

Kunnen ijsberen zwemmen

Spelen ijsberen wel eens?

Wat is er mooier dan spelen in de sneeuw of glijden op het ijs? Niets toch? Nou, dat vindt een ijsbeer ook! Op zijn buik glijdt hij van een helling af, net alsof het een glijbaan is. 

Wat eten ijsberen?

Het lekkerste maaltje voor een ijsbeer is de zeehond. Favoriet is de ringelrob, maar ook andere soorten zijn welkom. De dikke speklaag van zeehonden is de belangrijkste leverancier voor de vetreserve van de ijsbeer.

Verder staan vissen, dolfijnen, kleine walvissen (zoals beloega’s), zeevogels, eieren en rendieren op zijn menu. In tijden van voedselschaarste eet hij zelfs bessen, zeewier en ander plantaardig voedsel. Helaas wordt hij hiertoe steeds vaker gedwongen door de smeltende poolkappen. In tijden van schaarste komt ook kannibalisme (het eten van soortgenoten) voor bij ijsberen. 

Hoe groot is een ijsbeer?

De schouderhoogte van een ijsbeer is 1,60 meter. Als je nagaat dat de gemiddelde vrouw in Nederland 1,69 meter is, is dat best hoog. Hij wordt daarnaast zo’n 2,5 meter lang.

Het gewicht van een ijsbeer is ook flink. Een mannetje weegt tussen de 400 en 680 kilo maar de recordhouder onder de ijsberen kwam uit op 1000 kilo! Vrouwtjes zijn trouwens wel iets lichter hoor. Die worden ongeveer 300 kilo.

Al met al is de ijsbeer dus een indrukwekkend dier. Maar als hij op zijn achterpoten gaat staan, zal je pas echt geïmponeerd raken. 

hoe groot is een ijsbeer

Hoe jagen ijsberen?

Met hun witte vacht vallen ijsberen niet op tegen de witte achtergrond van het noordpoolgebied. Alleen zijn zwarte neus verraadt hem. Daar heeft de ijsbeer een slimmigheidje voor bedacht: als hij gaat jagen, bedekt hij zijn neus met sneeuw zodat deze niet meer opvalt. Slim!

IJsberen kunnen hun prooien vangen in het water of op het land, bijvoorbeeld door er achter aan te rennen of te zwemmen. Dit kost alleen veel energie en daar moet de ijsbeer zuinig mee zijn. Daarom kan een ijsbeer tijdenlang stil zetten boven een gat in het ijs in afwachting van een zeehond die zijn koppie boven water steekt om te ademen. Zodra dat gebeurt, grijpt de ijsbeer hem razendsnel. Ook bij deze vorm van jagen schermt hij zijn neus af met zijn poten, waardoor de nietsvermoedende zeehond te laat door heeft welk gevaar er dreigt.

De neus van ijsberen is erg goed. Ze kunnen een prooi al op kilometers afstand ruiken en lopen er soms in een lijnrechte lijn heen. Ze eten ook aas en de dode dieren ruiken ze over een afstand van 30 kilometer. Zelfs zeehonden onder het ijs worden over een kilometer afstand al opgepikt door de scherpe neus van de ijsbeer! 

hoe jagen ijsberen

Hoe hard kan een ijsbeer rennen?

IJsberen kunnen hard rennen. Wel 40 kilometer per uur! Dit kost wel veel energie, daarom zal de ijsbeer het niet continu doen.

Heeft een ijsbeer goede ogen?

Misschien ken je dat wel van de wintersport of mooie winterse dagen: de zon die op de witte sneeuw weerkaatst en pijn doet aan je ogen. Nou, daar heeft de ijsbeer geen last van! Hij heeft een soort ingebouwde zonnebril in de vorm van een extra laag in de ogen die ze beschermt tegen het scherpe licht.

IJsberen jagen zowel overdag als ’s nachts en kunnen daardoor ook in het donker goed zien. Hun ogen zijn vooral goed in het zien van diepte, kleuren zijn minder duidelijk voor een ijsbeer. Maar ja, die heeft hij natuurlijk ook niet nodig op de Noordpool...

Heeft een ijsbeer goede ogen

Hoeveel kilometer loopt een ijsbeer per jaar?

Op zoek naar eten overbruggen ijsberen grote afstanden per jaar. Onderzoekers hebben berekend dat een ijsbeer in zijn hele leven een afstand kan afleggen van 6 keer de omtrek van Nederland! Per dag leggen ze ongeveer 20 kilometer af over land. In het water zijn afstanden van 100 kilometer heel normaal. 

Hoeveel kilometer loopt een ijsbeer per jaar

Zijn ijsberen sociale dieren?

Meestal leven ijsberen solitair (alleen). Alleen in de paringstijd zoeken mannetjes en vrouwtjes elkaar op. De jongen blijven zo’n twee tot drie jaar bij hun moeder. Daarna gaan ze alleen verder, op zoek naar een eigen territorium.

Toch zijn ijsberen wel verdraagzaam naar elkaar toe. Vooral als er voldoende voedsel is, zullen ze elkaars nabijheid tolereren. Alleen twee mannetjes die met elkaar vechten om een vrouwtje gaan daarbij tot het uiterste. Ook ijsbeerjongen moeten oppassen voor de mannetjes. Ze lopen kans om door de veel grotere mannetjes opgegeten te worden. Zelfs voor hun eigen vader zijn ze niet veilig! Dat is dus niet zo sociaal...

zijn ijsberen sociale dieren

Hoe planten ijsberen zich voort?

In het voorjaar zijn vruchtbare vrouwtjes ongeveer drie weken bereid om te paren. Dankzij haar veranderde geur spoort een mannetje haar over kilometers afstand op. Zodra de paring klaar is, gaat het mannetje weer zijn eigen gang. Ze paren een paar keer om de eisprong goed op gang te helpen.

Als een eicel is bevrucht, wordt het vrouwtje niet direct zwanger. Pas later – vlak voor de bevalling - nestelt het zich in de baarmoeder. Dit noemen ze: verlate implantatie of uitgestelde zwangerschap.

De hele zomer eet het vrouwtje zich dik en rond om vlak voor de winter in rust te gaan. Ze graaft een sneeuwhol of ijsgrot waar ze rond het eind van het jaar haar jongen werpt. Meestal krijgt een ijsbeer een tweeling. Eenlingen, drie- of vierlingen komen veel minder vaak voor. De pasgeboren jongen zijn nog heel kwetsbaar en niet groter dan een pak suiker!

Samen met haar jongen blijft de moeder maandenlang in het hol waar ze grootbrengt met haar melk. IJsberen zijn namelijk zoogdieren. Na ongeveer vier weken gaan de ogen open. Pas in het voorjaar komen ze het hol uit en gaan ze op zoek naar voedsel. Al die tijd in het hol heeft moeder niet gegeten of gedronken. 

Hoe planten ijsberen zich voort

Hoe oud wordt een ijsbeer?

In het wild worden ijsberen ongeveer 25 jaar oud. De oudste ijsbeer in het wild werd 47 jaar! 

Hoe communiceren ijsberen met elkaar?

Geluiden, geuren, bewegingen, lichaamstaal: allemaal manieren waarop ijsberen met elkaar ‘praten’. Je neus tegen die van een ander duwen? Vrij vertaald: mag ik wat van jouw eten? Met de kop schudden? “Ik wil spelen!” Zijn ze bang of boos, dan kun je grommende en sissende geluiden verwachten. Vechtende mannetjes gaan op de achterpoten staan en brullen erover, meestal is dit als ze ruzie maken om een vruchtbaar vrouwtje. Komen twee ijsberen elkaar tegen, dan lopen ze voorzichtig en al brommend naar elkaar toe. Dit is geen bedreigend geluid. Met geuren laat een vrouwtje weten dat ze bereid is om te paren. 

hoe communiceren ijsberen met elkaar

Wie waren de voorouders van de ijsbeer?

Lange tijd werd gedacht dat ijsberen afstammen van de Siberische populaties bruine beren. Ze zouden tijdens het Pleistoceen (zon 2 miljoen tot 400.000 jaar geleden) zijn ontstaan. Na uitgebreid DNA onderzoek denken sommige wetenschappers dat het iets anders ligt: ijsberen zouden afkomstig zijn van Ierse bruine beren, een inmiddels uitgestorven afsplitsing van zijn andere soortgenoten. Weer andere wetenschappers zijn sceptisch over deze theorie omdat er nooit fossielen van ijsberen zijn gevonden in Ierland.

Dat ijsberen afstammen van bruine beren lijkt dus wel duidelijk, maar wie de precieze voorouders waren is tot nog toe moeilijk te zeggen. 

Wie waren de voorouders van de ijsbeer

Hoeveel ijsberen zijn er?

Er zijn zo’n 20.000 tot 25.000 ijsberen in het wild, verdeeld over 19 bekende populaties, maar die aantallen gaan nog steeds achteruit. Dat heeft een aantal oorzaken:

Smelten van zee-ijs: door de klimaatverandering verdwijnt het zee-ijs in een snel tempo. De winters zijn te zacht om het ijs weer volledig te laten aangroeien en het voorjaar valt steeds vroeger in. Hierdoor kan de ijsbeer steeds minder voedsel vinden en slinkt zijn dikke speklaag net zo hard als het poolijs.

Vervuiling: Door vervuilende schepen stapelen giftige stoffen zich op in de ijsberen. Ze krijgen het binnen via hun eten en het water. Door deze giftige stoffen raken steeds meer ijsberen onvruchtbaar of krijgen ze minder en minder sterke jongen.

Jacht: ijsberen die op zoek gaan naar voedsel komen op zeker moment in aanraking met mensen. Deze maken vervolgens jacht op de dieren. Dit is in sommige landen verboden, maar bijvoorbeeld in Rusland nog niet. 

Hoeveel ijsberen zijn er

Hoe wordt de ijsbeer ook wel genoemd?

De ijsbeer kent vele bijnamen. ‘Witte koning’ bijvoorbeeld omdat hij bovenaan de voedselketen staat in het noordpoolgebied. Poolbeer of zeebeer zijn vrij gangbare benamingen. In sommige talen worden de specifieke eigenschappen van de ijsbeer ook benoemd. Zo noemen de Inuit de ijsbeer Pihoqahiak: eeuwig zwervende. Heer van de Noordpool of Oude man in de pelsmantel zijn ook vertalingen voor dit mooie dier. 

hoe wordt de ijsbeer ook wel genoemd

Komt het nog goed met de ijsbeer?

Sommige wetenschappers hebben voorspeld dat ijsberen binnen honderd jaar zijn uitgestorven in het wild. Misschien al veel eerder. Toch leeft er hoop dat het tij nog gekeerd kan worden. Veel regeringen van landen proberen de opwarming van de aarde tegen te houden door klimaatakkoorden en tal van wetenschappers buigen zich over de vraag hoe ze kunnen voorkomen dat het zee-ijs nog harder smelt. Diverse organisaties voeren actie voor minder vervuiling en meer bescherming van het leefgebied van de ijsbeer.

En de ijsbeer zelf? Die lijkt zich al aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Hij eet vaker plantaardig en kiest letterlijk eieren voor zijn geld, door vaker deze voedselbron aan te boren. Maar of het allemaal genoeg zal zijn? De tijd zal het leren...

Komt het goed met de ijsbeer