Knaagdieren (Rodentia)

De orde knaagdieren (Rodentia) vallen onder de klasse zoogdieren. De orde knaagdieren is de grootste groep onder de zoogdieren. Er zijn ongeveer 1.800 verschillende soort knaagdieren en die is grofweg de helft van alle soorten zoogdieren.

Kenmerken

Een belangrijk kenmerk van een knaagdier zijn de grote snijtanden. De snijtanden blijven doorgroeien ook als deze dieren volwassen zijn. Vanwege de aanhoudende groei van de tanden moeten knaagdieren knagen, zodat de tanden net zo snel slijten als dat ze groeien. Niet in alle gevallen gaat de tandgroei goed of breekt een tand af. Als de tegendruk van de tanden niet goed gaat kan het gebeuren dat de tanden doorgroeien en sluiten de tanden de bek van het knaagdier af. Eten kan dan niet of nauwelijks doorgaan en in de natuur zal zo’n dier waarschijnlijk sterven door verhongering of uitdroging. Bij gevangenschap kan een dierenarts de tanden knippen. Als er een structureel probleem is met de tandgroei moeten de tanden mogelijk meerdere keren per jaar geknipt worden.

Leefgebied

Knaagdieren komen over de hele wereld voor en hebben zich aangepast aan de verschillende klimaten en omstandigheden.

Voortplanting

De meeste knaagdieren worden tussen de 1 of 2 jaar oud. In uitzonderlijke gevallen is dit 3 jaar en in de natuur komt dit bijna niet voor. Daarnaast zijn knaagdieren meestal ook een makkelijke prooi voor roofdieren. zoals hond- of katachtigen. Ook reptielen zijn een vijand van de knaagdieren. Knaagdieren kunnen zichzelf niet goed beschermen tegen vijanden. De voornaamste reden van het voortbestaan van knaagdieren is door de snelle voortplanting. Een Syrische Hamster kan bijvoorbeeld al naar 5 weken seksueel actief zijn. Daarnaast zijn de cyclussen zeer kort en is bij muizen de mogelijkheid om direct na de bevalling weer gedekt te worden, waardoor tijdens het zogen van het nestje het vrouwtje alweer drachtig is.

Aantal jongen per nest

Knaagdieren hebben relatief grote nesten. Zeker bij de kleinere knaagdieren kan het aantal hoger liggen. Bij muizen en ratten kan het aantal oplopen tot 10 jongen en in wat uitzonderlijke gevallen zelfs tot 20 jongen. Na de geboorte gaat de ontwikkeling bij een knaagdier razendsnel. Zonder dit enorme tempo van korte cyclussen, omvangrijke nesten en snelle ontwikkeling waren veel soorten knaagdieren allang uitgestorven.

Nachtdieren

In de nacht leven de meeste soorten knaagdieren. Meestal worden ze aan het eind van de middag of in de vroege ochtend actief. Overdag slapen deze dieren en worden ze liever niet wakker gemaakt. Een belangrijke reden dat een knaagdier zich overdag niet of nauwelijks laat zien is vanwege de vijandige roofdieren. Ook in gevangenschap houden knaagdieren dit ritme aan.

Hamster zijn voor kinderen minder geschikt als huisdier. Als de hamsters wakker worden slapen de kinderen en daarnaast maken de hamsters ‘s nachts herrie, waardoor kinderen wakker kunnen worden. Oudere kinderen of volwassenen die werken sluiten beter aan op het ritme van een hamster. Een russische dwerghamster is wel een soort hamster die mogelijk overdag zichtbaarder is. Deze hamster slaapt kortere stukjes en wordt weer wakker en gaat vervolgens weer een uurtje slapen. Een Cavia kan wel overdag actief zijn en ‘s nachts slapen.

Knaagdieren als huisdier

De orde knaagdieren vallen onder de zoogdieren. Ongeveer 870.000 knaagdieren worden als huisdier gehouden in Nederland. Dit is niet altijd even gunstig voor een knaagdier, omdat veel mensen niet rekening houden met de aard van het beestje. Sommige knaagdieren leven liever in groepen, terwijl anderen beter alleen gehouden kunnen worden. Veel knaagdieren worden in een impuls gekocht door jonge kinderen, die het dier na een paar weken al weer zat zijn. Het is belangrijk om goed na te denken over de aanschaf van een dier, omdat het goede en regelmatige verzorging nodig heeft. Veel knaagdieren belanden door impulsaankopen in een opvang, worden verwaarloost of worden zelfs gedood. Sinds een aantal jaren is er een wet gekomen waarin verschillende soorten dieren als huisdier werden verboden. Nog steeds zijn veel verenigingen actief om huisdieren te beschermen.

Domesticatie

Domesticatie betekent het proces van verandering van wilde dieren naar tammere dieren en dus een relatie opbouwen met de mens. Als huisdier wordt meestal bedoeld een tam dier die opgepakt kan worden en geaaid en geknuffeld. Daarnaast ook een dier dat niet bijt als het opgepakt wordt.Gedomesticeerde knaagdieren zijn onder andere de Cavia, Hamster, Gerbil of Muis. Deze soorten knaagdieren zijn zo ver en lang als huisdier ontwikkeld dat overleven in het wild naar alle waarschijnlijkheid niet meer zal lukken.

Deze verandering is niet alleen het karakter van het knaagdier maar ook het uiterlijk zoals langere haren. Dit soort uiterlijke kenmerken kunnen het eten moeilijker maken, waardoor overleven in het wild niet mogelijk is. Daarnaast zijn bepaalde soorten dusdanig veranderd van kleur, dat de vijanden ze snel zullen opmerken in de natuur. Veel soorten knaagdieren zijn dus dusdanig ver ontwikkeld dat het afwijkt van de oorspronkelijke diersoort zoals het vroeger (meestal eeuwen geleden) was. Denk ook aan andere diersoorten zoals de hond die inmiddels dusdanig ver ontwikkeld is, dat het ver familie is van de wolf.

Knaagdieren minder geschikt als huisdier

Er zijn ook knaagdieren die niet-gedomesticeerd zijn maar wel als huisdier gehouden worden. De Boerendoek en de Afrikaanse Stekelmuis zijn voorbeelden van niet-gedomesticeerde knaagdieren. Als deze soorten langer worden gefokt en als huisdier gehouden worden, dan zullen deze soorten zich net zo aanpassen als een Hamster en Cavia en ook als volwaardig huisdier kunnen volstaan. De niet-gedomesticeerde dieren passen zich in een bepaalde mate wel aan. Dit geldt niet voor alle dieren maar in sommige gevallen lukt het om een niet-gedomesticeerde dier uit de hand te laten eten. Als een niet-gedomesticeerd dier wordt aangeschaft dient er goed over nagedacht te worden, want dit vergt een andere vorm van verzorging en is ingewikkelder dan de huisdieren zoals de Cavia en Hamster.

Fokken van knaagdieren

Afhankelijk van het doel van het houden van een knaagdier is afhankelijk van waar het dier gekocht wordt. Als het doel is om te fokken en mogelijk naar tentoonstelling te gaan, dan dient er een deskundige geraadpleegd te worden. Informatie verzamelen over de normen per soort knaagdier bij een tentoonstelling is een eerste stap. Er zijn meestal verenigingen gespecialiseerd in één of meerdere soorten knaagdieren.

Als de knaagdieren worden gekocht om als huisdieren te dienen, dan kan meestal bij een dierenspeciaalzaak de aankoop gedaan worden en daarnaast informatie over huisvesting en voeding ingewonnen worden. Let wel goed op waar het knaagdier gekocht wordt, omdat fokkers meestal een belang hebben bij zoveel mogelijk dieren fokken (kwantiteit) en in mindere mate de goede gesteldheid van de dieren (kwaliteit). Dus zomaar een fokker opzoeken of via Marktplaats een knaagdier aanschaffen dient met een goed onderzoek naar de betrouwbaarheid van het aankoopadres te gebeuren.

Knaagdieren kopen

Bij het kopen van een knaagdier is de leeftijd een belangrijk aandachtspunt. Een jonger knaagdier kan tam gemaakt worden. Daarnaast leeft een knaagdier maar 1 tot 3 jaar. Het is niet de bedoeling om knaagdieren op te jonge leeftijd bij de moeder weg te halen, aangezien er dan gedragsproblemen kunnen ontstaan.

Een tweede aandachtspunt bij de aanschaf van een knaagdier zijn de tanden. Olifanten tanden komen regelmatig voor bij knaagdieren. Dit houdt in dat de tanden niet goed op elkaar passen en dus doorgroeien en problemen gaan veroorzaken. Deze tanden moeten regelmatig geknipt worden.

Een derde aandachtspunt bij de aanschaf is dat de knaagdieren geen parasieten bij zich dragen en kale plekken op de huid tussen de vacht hebben. Neem geen knaagdier met diarree, dikke pootjes of een slechte vacht.

Vervoer van knaagdieren

Vervoer knaagdieren in een houten of metalen kistje en aan de bovenzijde gaas. Een kartonnen doosje kan ook maar let erop dat het dier de doos niet kapot knaagt. Vervoer alleen knaagdieren bij elkaar die aan elkaar gewend zijn. Voorkom dat deze diertjes tijdens vervoer met elkaar gaan vechten. Vul het bakje met stro, zodat het dier zich kan verschuilen en zich wat beter op z’n gemak voelt.

Fokken van knaagdieren

Het fokken van knaagdieren is niet eenvoudig en is als hobby af te raden. Daarnaast is het ook niet een makkelijke extra inkomstenbron die gerealiseerd kan worden. Er is een flinke investering nodig om te zorgen voor goede huisvesting en omstandigheden van de dieren. Als de omstandigheden slechter zijn, doordat bijvoorbeeld het hok niet vaak genoeg verschoond wordt, dan heeft dit al effect op de nakomelingen.

Degene die toch gaan fokken met knaagdieren kunnen zich het beste aanmelden bij een vereniging. Niet alleen om informatie in te winnen maar ook om de mogelijkheid om dieren te ruilen en dat er tijdelijk gefokt kan worden met bepaalde soorten dieren. Belangrijk om niet te vergeten is dat niet altijd alle knaagdieren verkocht kunnen worden en dat deze dieren dus jarenlang verzorgd moeten worden (tot de dood). Voldoende hokken en mogelijkheden tot uitbreiding van huisvesting zijn noodzakelijk, zowel qua ruimte in huis/bedrijfspand alsmede de financiële middelen.

Soorten Knaagdieren

De knaagdieren (Rodentia) bevatten 1.800 soorten en worden ingedeeld in vele families binnen het dierenrijk. De belangrijkste en bekendste families worden kort beschreven: Cavia, Hamster, Gerbil, Rat, Chinchilla en de Muis.

Cavia

De cavia's komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika, waar ze door Inca's werden gehouden. De cavia vooral 's ochtends en 's avonds aanwezig. Cavia's zijn echte groepsdieren, dus als huisdier kunnen ze het beste per twee worden genomen. Het is dan aan te raden om een mannetje en of meerdere vrouwtjes te nemen. Twee mannetjes zullen ruzie maken met elkaar. Een cavia kan binnen leven, maar ook buiten. Dit knaagdier heeft echter wel ruimte nodig om te kunnen bewegen. Daarnaast is het belangrijk dat hij of zij iets heeft om op te knagen. Een cavia heeft heel veel vitamine C nodig, dit is belangrijk voor zijn gezondheid.

Hamster

De meest bekende hamster als huisdier is de dwerghamster. Hamsters zijn nachtdieren, overdag slaapt een hamster meestal. Dit knaagdier heeft heel veel rust nodig, tijdens zijn slaap, maar ook als hij actief is. De hamster leeft erg op zichzelf, dus is als huisdier liever alleen. De hamster staat bekend om het 'hamsteren', het verzamelen van voedsel. Hij eet als huisdier meestal hamstervoer, aangevuld met groente, fruit en vers water. Hamsters zijn actieve dieren, ze spelen graag in een laag zaagsel, ze wurmen zich door de tralies van de kooi en zijn dol op speeltjes. De tanden en nagels van een hamster moeten goed worden bijgehouden. Ook moet er regelmatig op parasieten worden gecontroleerd.

Gerbil

De Gerbil komt uit Mongolië, waar het veelal in een groep leeft. Als huisdier kunnen ze het best per twee worden genomen. De gerbil is overdag vaak actief, maar neemt tussendoor pauzes. Als huisdier eet hij special voer voor een gerbil. Hierin zitten alle stoffen die hij nodig heeft. Gerbils worden als huisdier meestal in glazen of plastic bakken geplaatst met een gesloten bovenkant. Gerbils vinden het leuk om te graven en kunnen heel hoog springen, daarom is het belangrijk dat het verblijf gesloten is. Het knaagdier heeft materiaal nodig waar hij gangen in kan graven. Dit is te koop bij een dierenspeciaalzaak. Het knaagdier heeft ook speeltjes van hout nodig om op te knagen. Het verblijf moet een keer per week worden schoongemaakt. Gerbils kunnen last hebben van epileptische aanvallen, parasieten en tandproblemen. Hiervoor moet een dierenarts worden geraadpleegd.

Muis

De muis is een dier die in elk leefgebied wel te vinden is. Muizen staan bekend als intelligente en actieve dieren. Deze knaagdieren zijn vooral in de avond actief, overdag slapen ze. Muizen leven meestal in groepen en daarom zijn ze beter niet alleen te houden. Muizen planten heel snel voort, dus het is beter geen mannetje en vrouwtje samen te nemen. Een muis heeft speciaal muizenvoer nodig en elke dag vers water. Een muis past het beste in een hoog gesloten verblijf, omdat ze heel erg veel klimmen en klauteren. Het is belangrijk dat het hok van een muis vaak verschoond wordt. Een muis moet als huisdier binnen gehouden worden, het knaagdier leeft het beste op kamertemperatuur.

Rat

De rat leeft net als de muis, ook in heel verschillende gebieden. Ratten zijn intelligente, maar ook hele sociale dieren. Ze kunnen niet alleen leven. Omdat ratten zo slim zijn, kunnen ze trucjes heel goed onthouden. Ratten leven overdag en 's nachts. Ratten eten niet alleen planten, maar ook kleine diertjes. Deze knaagdieren kunnen als huisdier het beste speciaal rattenvoer eten. Schoon drinkwater is van groot belang. Een rat als huisdier heeft een grote kooi of gesloten bak nodig, waarvan de bodem bedekt is met zacht materiaal. Het verblijf moet minimaal een keer per week worden schoongemaakt. De rat leeft het liefste rond kamertemperatuur, maar niet in de buurt van de verwarming.

Chinchilla

De chinchilla leeft oorspronkelijk in het Andesgebergte in een groepen. Het knaagdier leeft als huisdier ook graag met een partner. De chinchilla is vooral 's nachts actief en overdag slaapt het. Chinchilla's hebben erg veel rust nodig, waar ook rekening mee moet worden gehouden bij een aankoop. De chinchilla is als huisdier het beste op zijn plek in een hoge kooi met veel verdiepingen. Ook heeft het knaagdier veel hooi nodig, waar het in kan rusten, maar ook in kan spelen. Een chinchilla eet speciaal voer voor chinchilla's en heeft vers drinkwater nodig.

Families binnen de knaagdieren:

  • Stekelstaarteekhoorns (Anomaluridae)
  • Springhazen (Pedetidae)
  • Goffers (Geomyidae)
  • Wangzakmuizen (Heteromyidae)
  • Kamvingers (Ctenodactylidae)
  • Sciurognath (Diatomyidae)
  • Chinchillaratten (Abrocomidae)
  • Molratten (Bathyergidae)
  • Hutia's (Capromyidae)
  • Cavia-achtigen (Caviidae)
  • Wolmuizen (Chinchillidae)
  • Kamratten (Ctenomyidae)
  • Paca's (Cuniculidae)
  • Agoeti's en acouchy's (Dasyproctidae)
  • Pacarana's (Dinomyidae)
  • Stekelratten (Echimyidae)
  • Stekelvarkens van de Nieuwe Wereld (Erethizontidae)
  • Reuzenhutia's (Heptaxodontidae)
  • Stekelvarkens van de Oude Wereld (Hystricidae)
  • Beverratten (Myocastoridae)
  • Schijnratten (Octodontidae)(voorbeeld soort: Degoe)
  • Afrikaanse rotsratten (Petromuridae)
  • Rietratten (Thryonomyidae)
  • Jerboa's (Dipodidae)
  • Dwergslaapmuizen (Platacanthomyidae)
  • Spalacidae
  • Muishamsters (Calomyscidae)
  • Cricetidae
  • Muridae
  • Nesomyidae

Konijn

Een konijn is een Spaans gezelschapsdier. Ze leven vaak in grote groepen en kunnen niet goed alleen zijn. Een mannetje en een vrouwtje gaan het beste samen. Een konijn als huisdier eet meestal speciaal konijnenvoer. Hier zit alle voeding in die hij nodig heeft. In het konijnenhok moet veel vers stro aanwezig zijn en het konijn moet iets hebben om op te knabbelen. Het is belangrijk dat de nagels, tanden en vacht van een konijn goed worden verzorgd. De vacht moet regelmatig worden geborsteld. Aan het gedrag van een konijn is meestal af te leiden of hij goed in zijn vel zit.

Knaagdieren

Alle knaagdieren hebben een verschillende manier van leven, maar ook een verschillende manier van behandelen nodig. Waar de hamster alleen leeft, leven konijnen, ratten en cavia's graag in groepen. Het is belangrijk om informatie over een huisdier te lezen, zodat het een gelukkig leven leidt.