Rundvee

Rund (Bos primigenius taurus)

Vrouw = koeien

Man = stieren

Van de soorten rundvee kun je onderaan de pagina over 10 soorten meer informatie raadplegen (zie ook rechts Subcategorieën)

Geschiedenis van het rund

Het rund werd circa 6000 jaar voor Christus gedomesticeerd. Het vermoeden bestaat dat dit zijn oorsprong vond in het noorden van Afrika. Omdat de bevolking steeds meer uitbreidde nam de vraag naar voedsel ook enorm toe. De grote runderen werden voornamelijk gebruikt als last- en trekdier. En ook voor de productie van mest en vlees waren de runderen nodig. Pas veel later werd ontdekt dat runderen ook te gebruiken waren voor melk- en melkproducten.

Wereldwijd zijn er meer dan 1000 verschillende runderrassen. Helaas wordt een groot deel daarvan met uitsterven bedreigd. Dit komt doordat de productie van vlees- en melk rassen in de 20ste eeuw flink toegenomen is.

Algemene informatie

Zoogdieren

Orde: Evenhoevigen

Familie: Holhoornigen

Geslacht/soort: Bos, Bos Primigenius. (Oeros)

Afmetingen

Leeftijd: 10 tot 15 jaar.

Voortplanting

Geslachtsrijp: Wanneer een pink 15 maanden oud is.

Paartijd: De koe is om de 3 weken vruchtbaar. (tochtig)

Draagtijd: 9 Maanden.

Worpgrootte: 1

Leefwijze

Gedrag: Sociaal dier. Leeft van nature in groepen.

Voedsel: Gras, kuilgras, snijmais en krachtvoer.

Geluid: Loeien, bulken.

Verspreiding: Wereldwijd.

Verwante soorten: Antilopen, impala, paardantilopen, rietbokken en waterbokken.

Het leefgebied en verspreiding van het rund

De meeste runderen leven op de boerderij als landbouwhuisdier, maar in het wild kun je ze ook nog tegenkomen, zoals bij de Oostvaardersplassen. Helaas staan tegenwoordig een groot deel van de dag de koeien op stal, terwijl vroeger de dieren de hele dag buiten liepen. Behalve in de winter stonden ze op stal. Het scheelt tijd en arbeid om de koeien op stal te laten staan en tegenwoordig hebben veel bedrijven een melkrobot aangeschaft.

Uiterlijke kenmerken van het rund

In Nederland zie je voornamelijk zwart bonte runderen, wereldwijd kom je meerdere kleuren combinaties tegen; variërend  van eenkleurig tot bonte uitvoeringen. Een van de duidelijkste kenmerken van het rund is toch de grootte. Runderen zijn behoorlijk groot en indrukwekkend, ze hebben een grote kop met daarop grote oren. Ze kunnen goed horen en zijn in staat om geluid goed te kunnen lokaliseren, dit komt doordat ze hun oren in bijna elke richting kunnen draaien.

De staart van een rund heeft aan het einde een pluim, hiermee kunnen ze hun staart gebruiken om vliegen op afstand te houden.  Een rund staat ongeveer 8 uur per dag te grazen in een weiland, met behulp van hun grote tong kunnen ze een soort vuist maken om een pluk gras te plukken.  Runderen hebben gespleten hoeven en van nature hebben ze bijna allemaal horens. Deze worden in Nederland vaak verwijderd omdat horens tot verwonding en gevechten kunnen leiden.

Een kalfje blijft ongeveer een jaar na de geboorte in de baby- of kleutertijd. Na het eerste jaar wordt het kalfje een jaar lang ''pink'' genoemd. Als een jonge koe nog geen kalfje heeft gehad wordt ze een ''vaars'' genoemd. Wanneer een vaars voor de eerste maal op een leeftijd van ongeveer 2 jaar een kalfje heeft gekregen, wordt ze een koe genoemd.

Voortplanting

Koeien worden geslachtsrijp als ze 8 maanden tot een jaar oud zijn, ze hebben bij hun geboorte een half miljoen eicellen ter beschikking. Koeien zijn om de 3 weken vruchtbaar, dit wordt ook wel ''tochtig'' genoemd. Aan het einde van de 3 weken vind een eisprong van 1 of meer eitjes plaats. 

Indien de koe gedekt wordt door een stier duurt dit maar een paar minuten. Kunstmatige inseminatie wordt veel toegepast, niet alleen bij commercieel gehouden koeien maar ook bij hobbymatig gehouden koeien.

Na een succesvolle bevruchting volgt een draagtijd van 9 maanden. Het kalf ligt tijdens de dracht op zijn zij in de baarmoeder van de koe. Als de geboorte begint, wordt het kalfje gedraaid naar de buikligging, zodat het kalfje met gestrekte voorpoten (kopligging) of met achterpoten (stuitligging) geboren gaat worden. De geboorte kan enkele uren duren.

Voedsel

Runderen eten voornamelijk gras, gemiddeld eten ze zo'n 4 tot 9 uur de hele dag door. Dit is ruim 50 tot 90 kilo gras per dag. Runderen zijn forse dieren die veel voedsel, maar ook water nodig hebben. Een rund kan per dag 100 liter water drinken. Ook krijgen de dieren naast gras en water ook nog krachtvoer toegediend.

Om deze grote hoeveelheid voedsel te kunnen verteren, heeft een koe 4 magen. De eerste maag heet de pens, de pens heeft als taak om het voedsel te fermenteren. Doordat plantaardig voedsel een sterke celwand hebben, komen er nutriënten  vrij. De tweede maag is de netmaag, deze voert het gefermenteerde voedsel door naar de derde maag, de boekmaag. In de boekmaag wordt het vocht uit het voedsel gehaald. De vierde maag heet de lebmaag. Tijdens dit proces wordt het voedsel verteert en gaat zijn reis verder naar de dunne darm. In de darmen aangekomen, gaat de vertering verder en worden vervolgens de nutriënten  uit de voeding gehaald en opgenomen in het lichaam. En als laatste in dit proces, worden de niet gebruikte voedselresten met de ontlasting afgevoerd.

Een rund heeft een zeer goed geheugen als het om voedsel gaat. Een rund kan namelijk een verband leggen tussen een kwaal/aandoening en het voer waar ze ziek van geworden zijn. Het nadeel hiervan is dat ze een bepaald type voer of bepaald merk waar ze in het verleden negatieve ervaring mee hebben gehad, niet graag of zelfs helemaal niet meer gegeten wordt. 

Het gedrag van het rund

Runderen zijn groepsdieren die in de lente en zomer het liefste buiten in de wei staan, de rest van het jaar brengen ze door op stal. Slapen doen koeien nauwelijks, ze grazen in de weiden of liggen op de grond om te rusten en herkauwen.

Runderen leven in de meeste gevallen in een samengestelde kudde met een stabiele rangorde. In hun eentje kunnen runderen niet goed functioneren. In een kudde worden ook vriendschappen gesloten tussen koeien die graag bij elkaar zijn. Runderen grazen en herkauwen gelijktijdig, dit wordt synchroon gedrag genoemd.

De staart van een rund zegt veel over hoe een rund zich voelt. Als een koe tevreden en ontspannen voelt, hangt de staart losjes naar beneden. Als de staart gebogen is of een knik heeft, is de koe vrolijk of speels. Maar als een koe door het dolle heen is, springt het dier rond met een staart die ver van het lichaam af staat. Als runderen stress ervaren of erg bang zijn, zullen ze hun staart tussen hun poten klemmen. Dit gedrag vertonen ze ook als ze ziek zijn. Als een koe de staart een stukje van zich afhoudt, kan het zijn dat ze boos is. Een koe die haar staart ietsjes opzij houdt, kan tochtig zijn.

Een rund loeit, maar waarom doen ze dit en wat betekend het? De betekenis achter het loeien is vooral om de sociale band tussen twee of meerdere dieren te bevestigen. Simpelweg betekend loeien: ''Hier ben ik.'' Dit is vooral belangrijk bij moeder en kalf en bij dieren die van de kudde verdwaalt zijn of weggehaald. Koeien loeien ook als ze tochtig zijn om de aandacht op zich te vestigen. 

Een rund ligt ongeveer zo'n 10 tot 15 uur per dag. Een deel hiervan besteden ze aan herkauwen van voedsel en rusten. Een rund heeft weinig slaap nodig, ze slapen maar 3 uur per dag. Een slapende koe legt haar kop op de grond en gaat vervolgens op haar zij liggen.

Voor een goede conditie van de runderen moeten ze per dag minstens 3 tot 4 kilometer lopen. Ook kalven moeten zich kunnen uitleven en spelen. Voor runderen is lopen geen probleem, aangezien ze van nature wel 40 kilometer in 2 dagen tijd kunnen afleggen.