Naakte Molratten (Heterocephalus glaber)

De naakte molrat (Heterocephalus glaber) is een bijzonder dier Ten eerste zal het uiterlijk van dit knaagdier opvallen: met zijn kale, rimpelige huid en lange voortanden is het niet direct het meest aantrekkelijke dier uit het dierenrijk. Daarnaast is zijn naam een tikje misleidend: de naakte molrat is meer verwant aan stekelvarkens en cavia’s dan aan een rat of een mol.

Maar voor wetenschappers is het vooral een fascinerend dier. Naakte molratten kunnen bijvoorbeeld wel 35 jaar oud worden. Dat is ongewoon oud voor een knaagdier van deze omvang (ze worden ongeveer 18 centimeter lang) en dat komt onder andere door een zeer trage celdeling. Bovendien kunnen ze tot wel 18 minuten zonder zuurstof leven zonder dat dit blijvende schade veroorzaakt. Ter vergelijking: bij een mens kan na twee minuten al schade aan hersenen of longen optreden. Dit ‘kunstje’ is ontstaan door het leven onder de grond, waar zuurstof schaars is. Zo zijn er nog veel meer verrassende eigenschappen van dit Afrikaanse knaagdier.

Om een naakte molrat in Nederland te kunnen zien, moet je naar een dierenpark toe. In het wild komen ze alleen voor in Ethiopië, Somalië en Kenia waar ze in grote kolonies in zelf gegraven burchten onder de grond leven.

Kenmerken

Hoewel ze niet direct opvallen, heeft de naakte molrat wel degelijk haren. Het gaat dan om vrijwel onzichtbare tastharen op de poten, mond en oogleden, waardoor het diertje zich gemakkelijk door de nauwe en donkere gangen van de burcht kan bewegen. De naakte molrat is nagenoeg blind en daarom sterk afhankelijk van deze tastharen en overige zintuigen als geur en gehoor.

De naakte molrat is ongevoelig voor bepaalde soorten pijn, zoals de pijn door hitte. Hoewel ze onder de grond leven, kan de temperatuur daar ook hoog oplopen, maar daar heeft de naakte molrat dus geen last van. Pijn door verwonding hebben ze wel, wat ook nodig is om gevaar te vermijden.

De vier lange knaagtanden van dit zoogdier zijn ook bijzonder. Niet alleen blijven ze hun hele leven doorgroeien zoals bij veel andere knaagdieren, maar de naakte molrat kan zijn tanden ook afzonderlijk bewegen als een soort Chinese eetstokjes!

Voedsel

Naakte molratten gaan met beleid met hun eten om. Ze leven van knollen en wortels, maar eten deze nooit helemaal op. Ze laten altijd een stukje over, wat ze zorgvuldig toedekken met aarde waar het weer verder kan groeien. Zo hebben ze altijd voldoende voedsel.

Water hebben deze dieren niet nodig, ze halen al hun benodigde vocht uit hun voedsel.

Voorplanting

Ook in hun manier van voortplanten zijn naakte molratten bijzonder. Als enige zoogdieren leven zij in een kolonie waar alleen de koningin zich voortplant. Dit komt verder alleen bij mieren en wespen voor. De koningin wordt niet ‘geboren’ als koningin. Het is een dominant vrouwtje die bij een succesvolle bevruchting koningin ‘wordt’. Dit gebeurt na het overlijden van de vorige koningin of na heftige gevechten. Vervolgens zorgt een stofje in haar urine ervoor dat andere jonge vrouwtjes onvruchtbaar worden. Deze stof dringt binnen in de dunne huid van de pasgeborenen.

Net als bij mieren hebben de andere dieren in de kolonie ook een taak. Sommigen graven gangen, andere verzamelen eten en weer andere bewaken de burcht. Slecht een paar mannetjes mogen paren met de koningin die om de paar maanden een worp jongen heeft. Tijdens iedere draagperiode wordt de ruggengraat van de koningin een beetje langer, waardoor per keer er steeds meer jongen in kunnen. Een oudere koningin kan wel 20 jongen per keer werpen. Na de worp zit de taak erop voor de koningin. De overige molratten nemen de zorg voor de jongen over.