Kolenbrander schildpad

De kolenbrander schildpad (Chelonoidis carbonarius) is een schildpad uit de onderorde halsbergers en verder verdeeld in de familie landschildpadden. Vroeger werd de soort wel aangeduid als Chelonoidis carbonaria, maar dat is in 2014 gewijzigd. Nog eerder werd kolenbranderschildpad nog wel eens ingedeeld in ander geslachten, namelijk Testudo en Geochelone, dus als je eens ergens andere wetenschappelijke namen leest, kan dat kloppen! Om het nóg verwarrender te maken: de kolenbrander schildpad wordt ook wel eens roodvoet schildpad of savanne schildpad genoemd...

Waar leeft een kolenbrander schildpad?

De kolenbrander schildpad komt van nature voor in de tropische gebieden van Zuid-Amerika. Hij leeft in het wild in de landen Argentinië, Brazilië, Suriname, Frans-Guinea, Guinea, Nicaragua, Colombia, Ecuador, Peru, Panama, Paraguay, Venezuela en Trinidad.

Ze komen voor in regenwouden, bossen, langs bosranden en in savannegebieden. Ze houden van dichte begroeiing en een hoge vochtigheidsgraad, maar het zijn geen moerasbewoners zoals veel andere schildpadden. Een kolenbranderschildpad zou wegzakken in de modder.

Wat eet een kolenbrander schildpad?

Schildpadden zijn de enige reptielen zonder tanden. Ook de kolenbranderschildpad heeft een harde bek met scherpe verhoornde randen. Ze hebben krachtige kaakspieren waarmee ze veel kracht kunnen zetten.

De kolenbrander schildpad eet voornamelijk fruit, bloemen, bladeren (zowel dood als vers)schimmels en stengels. Daarnaast staan zand, steentjes en aarde op het menu. Deze helpen de kolenbranderschildpad om de taaie plantenvezels beter te verteren. Het is een grote eter die vooral vegetarisch eet, maar af en toe ook wel aas en vlees.

De kolenbrander die als huisdier wordt gehouden wordt ook gelukkig van groenten zoals paksoi, Chinese kool, andijvie, broccoli, spinazie en tomaat. Ook veel fruitsoorten zijn geschikt.

Hoe ziet een kolenbrander schildpad er uit?

De Latijnse naam voor de kolenbranderschildpad is Chelonoidis carbonarius. De vertaling van carbonaria is kolen en die naam verwijst naar de oranje en rode vlekken die de schildpad heeft op het schild en de ledematen. Deze zien er uit als hete kolen. Ook de Nederlandse naam verwijst naar dit opvallende kenmerk van de kolenbrander schildpad. Soms zijn de vlekken trouwens meer geel dan oranje of rood.

De vlammende vlekken vallen extra op omdat de rest van de huid en het schild grijs tot zwart is. Het buikschild is geelbruin van kleur. Tussen de hoornplaten op het rugschild lopen witte lijnen.

Het schild van de kolenbrander schildpad is langwerpig. De vlekken op het schild zijn vijfhoekig van vorm. Op iedere hoornplaat zit één vage vlek. De randen van het schild zijn geel. Bij de jongere dieren zijn de vlekken feller van kleur. De voorpoten hebben dikke, stugge schubben die beschermen tegen stekels en die schildpad voor zijn kop kan houden bij een aanval.

Officieel is er maar één kolenbranderschildpad soort, maar er worden verschillen waargenomen tussen dieren van diverse leefgebieden. Zo hebben de kolenbranders uit Suriname meer gele en oranjerode vlekken. Die uit Guyana zijn roder. Daarom noemen ze kolenbranders uit Suriname Yellowhead of Orangehead en die uit Guyana Cherryhead.

Hoe groot wordt een kolenbrander schildpad?

Hoewel opvallend van kleur, is de kolenbrander verder niet een heel opvallende schildpad. Hij is niet megagroot, zoals sommige soortgenoten want hij wordt maximaal 50 centimeter groot. Gemiddeld blijft het echter bij 35 tot 40 centimeter. De mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes en hebben een langere staart. Ze worden maximaal 5 kilo. Toch behoren ze tot de grotere landschildpadden die in Zuid-Amerika leven. Door zijn opvallende uiterlijk én doordat hij niet zo heel groot wordt, is de kolenbrander schildpad een dier dat regelmatig als huisdier wordt gehouden.

Is een kolenbrander schildpad nieuwsgierig?

Het gedrag van deze schildpadsoort is één van de redenen dat het een geliefd dier is om te houden. Ze zijn namelijk nieuwsgierig van aard en komen graag naar hun verzorgers toe. Wie weet heeft die nog wel een lekker maaltje voor hem! Ook zijn het dieren die overdag actief zijn, die de hele dag kalm wandelen en foerageren (= zoeken naar eten, grazen). Ook zijn ze makkelijk in groepen te houden.

Hoe oud wordt een kolenbrander schildpad?

Landschildpadden staan bekend om hun hoge leeftijden. De gemiddelde kolenbrander wordt ongeveer 50 jaar oud. Maar er zijn uitzonderingen bekend van kolenbranderschildpadden die wel 75 jaar en ouder werden. Aan de onderkant van zijn schild heeft de kolenbrander jaarringen waaraan je kunt zien hoe oud hij is. Handig!

Wordt de kolenbranderschildpad bedreigd?

Veel schildpadden worden bedreigd in hun voortbestaan of zijn in de laatste decennia uitgestorven. Helaas hoort ook de kolenbranderschildpad tot de bedreigde diersoorten. Hij heeft de status kwetsbaar op de Rode lijst van IUCN.

Dit komt voornamelijk door verlies van leefgebied door ontbossing of doordat de leefgebieden van elkaar gescheiden raken door bijvoorbeeld wegen en steden. Dit noem je versnippering of fragmentatie van het leefgebied, waardoor de dieren niet meer goed bij elkaar kunnen komen voor de voortplanting of weg kunnen trekken als er te weinig voedsel is.

Daarnaast wordt de kolenbrander schildpad gevangen door mensen. Soms om de dieren door te verkopen als huisdier, maar soms ook door de lokale bevolking die de dieren opeten. Het vangen van wilde dieren om ze door te verkopen als huisdier is eigenlijk niet nodig, want er zijn voldoende fokkers die de dieren kweken. Let dus altijd op bij wie je je schildpad koopt.

Hoe planten kolenbrander schildpadden zich voort?

Als een kolenbrander mannetje wil paren zal hij een tokkend geluid maken, dat lijkt op het tokken van een kip. Dit geluid is bedoeld om een paringspartner te lokken, maar ook om concurrenten duidelijk te maken dat ze uit de buurt moeten blijven. Zodra hij een potentiele partner heeft gevonden maakt hij - naast de tokgeluiden - zwaaibewegingen met zijn hoofd en wacht de reactie van de andere schildpad af. Als de versierpoging gewenst lijkt te zijn, checkt het mannetje bij de staart of het echt een vrouwtje is. Daarna gaan ze paren.

Schildpadden hebben een cloaca die ze tegen elkaar drukken tijdens het paren. Het sperma van het mannetje wordt op die manier overgebracht in het vrouwtje. Na de bevruchting zal het vrouwtje zo’n 2 tot 15 eieren leggen in een nest onder de grond. Na 5 tot zes maanden komen de eieren uit. Per jaar kan de kolenbranderschildpad wel drie legsels produceren.

De mannetjes hebben een hol buikschild waaraan ze beter te herkennen zijn én waardoor ze makkelijker kunnen paren met de vrouwtjes. Daarnaast hebben ze een grotere en bredere staart dan de vrouwtjes. Het paarseizoen van de kolenbranderschildpad loopt van juni tot en met september. De mannetjes kunnen elkaar aanvallen tijdens het broedseizoen.

Kun je een kolenbranderschildpad als huisdier houden?

Veel van de kleinere landschildpadden kun je als huisdier houden. Je moet je wel altijd goed realiseren dat schildpadden héél oud kunnen worden en een speciale verzorging nodig hebben. Hiervoor heb je ruimte nodig, tijd én voldoende geld.

De kolenbranderschildpad is bijvoorbeeld van nature gewend aan warmte in combinatie met vocht. Je zal een groot terrarium nodig hebben die specifiek voor reptielen of schildpadden is gemaakt. Wil je een schildpad gezond oud laten worden, dan moet je goed op de voeding letten en op de klimaatomstandigheden in zijn verblijf. Anders kan hij een vervormd schild krijgen die leidt tot chronische pijn. Dat wil je natuurlijk niet.

Tot slot moet je goed kijken waar je schildpad vandaan komt. Het is niet nodig dat dieren nog in het wild gevangen worden. Er zijn genoeg kwekers van schildpadden om aan de vraag te voldoen. Wees ook voorzichtig met aanbieders van online advertentiesites. Koop alleen een schildpad als je zeker weet dat het een betrouwbare verkoper is. Kortom: laat je eerst heel goed informeren voor je zomaar een schildpad aanschaft!