Wat is een otter?

Het gaat goed met de otter in Nederland. Onder andere omdat de waterkwaliteit enorm is toegenomen waardoor de otter minder gif binnenkrijgt en voldoende voedsel kan vinden. Ook is de natuur rondom de oevers sterk verbeterd in de afgelopen jaren. Toch heeft de otter het nog steeds wel lastig. Otters op zoek naar een nieuw territorium worden vaak aangereden op wegen en ook inteelt ligt op de loer. Om extra aandacht te vragen voor de otters heeft de zoogdiervereniging 2021 dan ook uitgeroepen tot Jaar van de Otter. Grote kans dat je afgelopen jaar veel gehoord en gezien hebt over de otter. Ook is het jaar van de otter natuurlijk een heel goede reden voor een spreekbeurt! (En ja, die mag je ook gerust in andere jaren houden!)

Hoe ziet een otter er uit?

Een otter heeft een lang, slank lichaam met korte poten. Tussen de tenen hebben ze zwemvliezen waardoor ze sneller voorruit komen. De oren zijn klein en het hele lichaam is gestroomlijnd om snel door het water te kunnen zwemmen. De ogen, oren en neusgaten liggen op één lijn waardoor deze boven het water uitsteken tijdens het zwemmen.

De vacht van een otter houdt hem warm in het koude water. Deze bestaat uit een toplaag van lange haren en een dichte onderlaag van zachte haren. De luchtbellen die hierin blijven hangen vormen een isolerende laag waardoor de otter warm blijft. De vacht is donkerbruin, op de buik is deze meer zandkleurig.

De staart is spits en rond. Otters hebben veel kracht in hun staart die ze als roer gebruiken tijdens het zwemmen en duiken.

Een gemiddelde otter is 80 tot 140 centimeter lang - inclusief de staart - en weegt tussen de vijf en twaalf kilo. De reuzenotter wordt een stukje groter: deze kan 150 tot 180 centimeter groot worden, alhoewel de vrouwtjes vaak wat kleiner blijven. De dwergotter - de naam verraad het al een beetje - is de kleinste otter die maximaal 55 centimeter wordt (inclusief staart) en zo’n drie kilo weegt.

Welke soorten otters zijn er?

Wereldwijd zijn er 13 soorten otters in verschillende geslachten. De bekendste soort voor ons is de Europese otter. Deze wordt ook wel visotter genoemd. Andere bekende soorten zijn de dwergotter, zeeotter en de reuzenotter.

Dit zijn alle soorten otters op een rij:

• Europese otter (Lutra lutra)
• Sumatraanse otter (Lutra sumatrana)
• Vlekhalsotter (Hydrictis maculicollis)
• Slanke otter (Lutrogale perspicillata)
• Rivierotter (Lontra canadensis)
• Langstaartotter (Lontra longicaudis)
• Zuidelijke rivierotter (Lontra provocax)
• Kustotter (Lontra felina)
• Reuzenotter (Pteronura brasiliensis)
• Kaapse otter (Aonyx capensis)
• Congolese otter (Aonyx capensis congicus)
• Kleinklauwotter (Aonyx cinerea)
• Zeeotter (Enhydra lutris)

De namen van otters kunnen nog wel eens variëren. De Sumatraanse otter wordt bijvoorbeeld ook wel haarneusotter genoemd. De rivierotter staat ook bekend als Noord-Amerikaanse otter. Als mensen het hebben over de Chileense otter dan bedoelen ze de zuidelijke rivierotter en Chungungo otter is een andere benaming voor de kustotter. Tot slot hebben wij het in Nederland over de kleinklauwotter als we dwergotter zeggen.

Wat eten otters?

Otters zijn roofdieren. Ze jagen voornamelijk op vis en hebben een voorkeur voor tragere vissen zoals paling. Daarnaast eten ze graag snoek, baars, zalm en karper. Maar otters eten ook insecten, wormen, krabben, schelpdieren, kreeften, eieren, amfibieën en kleine zoogdieren. Eigenlijk eet een otter alles wat hij tegenkomt in en rondom het water.

Zeeotters eten onder andere schelpdieren, zeeslakken en zee-egels. Een zeeotter opent zijn voedsel door het stuk te slaan op een steen die hij op zijn buik legt tijdens het zwemmen. Ze kunnen goed op de rug drijven, maar om te zorgen dat hij niet wegdrijft, de volle zee op, wikkelt hij zich vast in het kelp langs de kust.

Leven otters in groepen?

Veel ottersoorten leven normaal gesproken solitair, dus alleen. In de paartijd zoeken ze elkaar op en ook broers en zussen blijven enige tijd bij hun moeder voor ze op zoek gaan naar een eigen territorium. De reuzenotter en dwergotters vormen een uitzondering op deze regel. Deze leven vaak in groepjes van vier tot tien dieren, die meestal bestaan uit een ouderpaar en hun nakomelingen. Samengestelde groepen komen ook voor, maar dat hangt erg af van de hoeveelheid voedsel. Alleen levende reuzenotters zijn meestal jonge dieren op zoek naar een eigen territorium of een dier die zijn partner is verloren.

Hoe jaagt een otter?

Om een prooi te vangen jaagt een otter het vaak naar een stuk riet, waar hij niet zo makkelijk weg kan komen. Reuzenotters en dwergotters jagen samen op een prooi. Als de otter iets heeft gevangen neemt hij het in zijn bek mee naar de wal. Grotere prooien drukt hij tegen zijn borst.

Tijdens het jagen kan een otter ook duiken naar zijn prooi. Zodra ze onder water gaan, sluiten de oren en neusgaten zich af voor het water. Alleen zijn ogen blijven open. In troebel water gebruikt hij zijn snorharen om de trillingen van de vis waar te nemen. Zo weet hij precies waar deze is. Otters kunnen wel vier minuten onder water blijven tijdens het duiken en tot zeventien meter diep gaan.

Waar vind je otters?

Otters komen op alle continenten voor, behalve in Australië en Antarctica. Otters leven altijd dicht bij het water. Het zijn uitstekende zwemmers, maar ze leggen ook veel kilometers over land af en kunnen hard rennen. Rivieren, meren, plassen, kanalen, beken en moerassen zijn gebieden waar de otter het goed doet. In Azië komen ze vaak voor in mangrovebossen en ondergelopen rijstvelden. Maar ook in zee en aan de kust leven otters. In Tibet wonen ze zelfs in de bergen!

Om otters overdag te spotten moet je een beetje geluk hebben. Ze zijn behoorlijk schuw en voornamelijk ’s nachts actief. Het scheelt al veel als je weet of er otters voorkomen in een gebied. Dit komen onderzoekers te weten door te speuren naar uitwerpselen. De uitwerpselen noemen onderzoekers ook wel de spraints van de otter. Maar eigenlijk bedoelen ze gewoon de poep. De otters gebruiken de spraints om hun territorium te markeren. Daarmee zeggen ze als het ware tegen andere otters: let op, dit is mijn plekkie! De spraints liggen vaak op verhoogde plekken, bijvoorbeeld een steen. Als de otter geen goede plek kan vinden, maakt hij zelf een heuveltje van zand.

Een andere manier om otters te vinden is door te zoeken naar vraatsporen bij de oevers. Vissenkoppen, afgestroopte paddenhuiden, eierschalen en andere resten van hun prooien verraden dat de otter daar is geweest.

Tot slot kun je otters vinden door goed te luisteren. Een otter maakt scherpe fluitgeluiden. Als een mannetje op zoek is naar een vrouwtje eindigt deze roep met een trilling in de stem. Spelende otters kunnen schreeuwen en krijsen, maar als ze aan het vechten zijn is het meer een hees, katachtig geluid. Al met al kunnen otters een flink kabaal maken met elkaar!

Waar slapen otters?

Otters slapen niet in het water. Meestal zoeken ze hiervoor een holle boom op. Ook een rietbed of dikke pol hoog gras vindt de otter een fijn plekje om te slapen. Otters slapen overdag en zijn vooral ’s nachts actief. De uitzondering is de reuzenotter die overdag juist actief is.

Waarom is een otter belangrijk?

Otters zijn zogenoemde sleutelsoorten. Dit zijn de dieren die een belangrijke rol spelen in het ecosysteem oftewel de omgeving waarin ze leven. Ze hebben een sleutelrol.

Dat zit zo: otters zijn roofdieren die jagen op andere dieren. Daardoor zorgen ze ervoor dat er niet teveel van die dieren in een gebied komen en zo de boel verstoren voor anderen. Hierdoor krijgen andere dieren weer meer kansen om zich staande te houden of te vestigen in een gebied.

Het feit dat otters het weer goed doen in Nederland, betekent dat het ook goed gaat met de waterkwaliteit, waardoor er blijkbaar voldoende voedsel is. Daarnaast is er de laatste jaren door natuurorganisaties hard gewerkt om de overige omstandigheden te verbeteren voor otters. Denk hierbij aan schuil- en slaapplaatsen langs de oevers en veilige verbindingen tussen natuurgebieden, waardoor jonge otters op zoek naar een nieuw gebied of een partner minder snel verongelukken in het verkeer.

Nog niet alles is perfect geregeld voor de otter, maar de organisaties in Nederland zijn in ieder geval goed op weg!

Wat doen otters?

Als otters niet slapen, jagen of eten, zijn ze graag aan het spelen. Ze springen over elkaar heen, stoeien of rennen en zwemmen achter elkaar aan. Een modderige oever is een leuke glijbaan voor otters en als ze zich vervelen ‘jongleren’ ze met stenen. Een otter vindt glijden in de sneeuw net zo leuk als wij mensen! Zowel volwassen otters als jonge dieren spelen met elkaar, soms met meerdere tegelijk. Tijdens het spelen maken ze een krijsend of schreeuwend geluid.

Hoe oud wordt een otter?

De meeste otters worden in het wild maar drie tot vier jaar oud. Helaas worden veel jonge otters doodgereden als ze op zoek gaan naar een nieuw territorium. In een dierenpark of opvang kunnen ze veel ouder worden: daar zijn leeftijden van 11 tot 15 jaar gebruikelijk en kunnen ze zelfs ouder worden dan 20 jaar.

Is een otter gevaarlijk voor mensen?

Je zou het niet direct verwachten omdat otters er best schattig uitzien. Maar een otter is een wild roofdier, met scherpe tanden en klauwen. Als het moet kan hij flink bijten en krabben. Niet zomaar oppakken dus. Tegelijkertijd is het een schuw dier, dus als jij hèm met rust laat, zal hij dat waarschijnlijk ook bij jou doen.

Hoe planten otters zich voort?

Iedere volwassen otter heeft zijn eigen territorium. Het territorium van een mannetje overlapt vaak meerdere territoria van verschillende vrouwtjes. Hij verdedigt dit territorium dan ook fel als een ander mannetje zich in de buurt waagt. Dominantere mannetjes hebben ook grotere leefgebieden.

In Europa krijgen otters meestal in de lente en de zomer hun jongen, maar in principe is dit niet seizoensgebonden. Wat wel meespeelt is de beschikbaarheid van voedsel. Als er te weinig voedsel is, heeft dat invloed op het aantal jongen, maar ook als er juist veel voedsel in een gebied te vinden is. Dan moet een dominant mannetje vaker de strijd aan met concurrenten en heeft hij geen tijd om te paren.

Na een draagtijd van 61 tot 63 dagen worden er meestal twee a drie jongen geboren in een met mos bekleed nest dat niet kan overstromen. Otters zijn zoogdieren en de zoogtijd neemt ongeveer 16 weken in beslag. Na ongeveer twee tot drie maanden krijgen ze hun volwassen vacht en gaan ze met hun moeder mee het water in. Vaders hebben geen rol in de opvoeding, behalve bij de in groepsverband levende ottersoorten zoals de reuzenotter en de dwergotter.

Otters zijn na een jaar zelfstandig, maar blijven nog een tijdje bij hun moeder ‘rondhangen’ tot ze door haar worden verjaagd en zelf een territorium gaan zoeken. Rond het tweede jaar zijn ze geslachtsrijp en klaar om zich zelf voort te planten.

Sommige ottersoorten kennen trouwens een verlengde of uitgestelde draagtijd, waardoor de jongen pas na maanden geboren worden in plaats van na enkele weken.

Worden otters bedreigd?

In Nederland lijkt het goed te gaan met de otter, maar dat is niet overal zo. Over het algemeen hebben otters op alle continenten te lijden onder vergiftiging van het water, verlies van geschikt leefgebied en versnippering van leefgebied. Door dit laatste worden veel otters doodgereden in het verkeer omdat ze drukke wegen moeten oversteken op zoek naar een nieuw territorium. Ook fuiken en netten in het water en de jacht heeft veel otterpopulaties in de laatste honderd jaar geen goed gedaan.

De zeeotter is bijvoorbeeld in het verleden zodanig veel bejaagd voor zijn pels (vacht) dat het aantal zeeotters enkele jaren terug schrikbarend laag lag. Gelukkig hebben een internationaal jachtverbod en herintroductieprogramma’s ervoor gezorgd dat het dier niet is uitgestorven en de populaties terugkrabbelen naar wat het ooit was. Ze zijn daar nog lang niet, maar dat de aantallen nu weer toenemen stemt optimistisch.

Ook in gebieden waar de reuzenotter voorkomt, wordt anders naar het dier gekeken dan vroeger. Toeristen genieten van de speelse en sociale reuzenotters die zich bovendien vaker laten zien dan hun nachtactieve soortgenoten. Daardoor is het een waardevolle bezienswaardigheid geworden binnen het ecotoerisme en niet langer een dier waar op gejaagd wordt.