De grootste schildpad die er bestaat is de lederschildpad. Het schild van deze in zee levende schildpad kan bijna 2,5 meter lang worden en weegt dan ruim 850 kilo!

Lederschildpad

Een lederschildpad kan meer dan 32 kilometer per uur zwemmen, hierbij geholpen door snelle oceaanstromen. Dat is ook wel nodig, want lederschildpadden leggen grote afstanden af. Ze leggen hun eieren op stranden in tropische gebieden, maar ze dwalen makkelijk af tot aan de koude kusten van Canada en het noorden van Noorwegen aan toe. Een enkele keer wordt de lederschildpad voor de kust van Nederland waargenomen.

Vervuiling is een grote bedreiging voor de lederschildpad. Ze stikken in plastic zakjes die in het water drijven omdat ze deze aanzien voor kwallen, hun favoriete eten. Ook raken veel zeeschildpadden in vissersnetten verstrikt. Door toerisme worden de stranden waar ze hun eieren leggen minder geschikt of zelfs vernietigd. Gelukkig komen er steeds meer wetten die de zeeschildpadden moeten beschermen tegen deze menselijke invloeden.

Dierenrijk

Hoewel ze in zee leven, horen de lederschildpadden niet tot de zeeschildpadden (Cheloniidae), maar zijn ze de enige vertegenwoordiger van de Dermochelydae of lederschildpadden.

Kenmerken

Lederschildpadden hebben een dikke, leerachtige huid in plaats van hoornplaten. De botplaten liggen tegen elkaar aan en vormen de karakteristieke richels die de lederschildpad of leatherback zo bekend maken. Het schild is relatief flexibel, vergeleken met dat van andere grote en volwassen schildpadden.

De huid, het vlees en het skelet van een lederschildpad zit vol natuurlijke oliën die beschermen tegen het zoute zeewater. Vroeger werd deze olie gebruikt voor olielampen. Deze vettige laag heeft ook een isolerende werking waardoor de lederschildpad beter bestand is tegen koud water.

Lederschildpadden hebben, net als veel zeeschildpadden, grote flippers in plaats van poten. Hiermee kunnen ze zich makkelijk en snel door het water bewegen. De achterpoten worden voornamelijk gebruikt als stuur.

Het overtollig zout dat lederschildpadden binnenkrijgen, raken ze kwijt door grote, zoute tranen uit te storten.

De lederschildpad is een van de weinige reptielen die zichzelf redelijk warm kan maken én houden. Hij zorgt ervoor dat zijn lichaamstemperatuur hoger is dan dat van het zeewater en is daarmee min of meer endotherm.

Lederschildpadden komen zelden boven water en kunnen bovendien erg diep duiken. Dit komt mede door hun schild die de hoge waterdruk in de diepere gedeeltes van de oceanen beter kan verdragen.

Voedsel

Het lievelingsmaal van de lederschildpad bestaat uit kwallen. Het is vrijwel het enige dat hij eet. Opmerkelijk, want een kwal heeft weinig voedingswaarde. Daarom eet hij er heel veel van. Een lederschildpad kan op een dag bijna zijn eigen lichaamsgewicht aan kwallen verorberen.

Het is ook een van de weinige dieren die het zeer giftige Portugees oorlogsschip als voedsel kan verdragen. Dit dier is een kolonie van poliepen en geen kwal zoals wel eens wordt gedacht.

De pasgeboren lederschildpadjes leven van plankton.

Voortplanting

Lederschildpadden keren altijd terug naar hun geboortegrond om hun eieren af te leggen. Hiervoor leggen ze soms wel duizenden kilometers af. Wetenschappers weten nog niet hoe ze de weg terug kunnen vinden, maar ze vermoeden dat deze schildpadden een inwendig magnetisch zintuig hebben, die als een soort kompas het magnetisch veld van de aarde waarneemt. Ook kan het zijn dat ze vertrouwde geuren waarnemen, die door de oceaanstromingen meegevoerd worden. Bekende broedplaatsen zijn de stranden in het Caribisch gebied of Galibi, een district in Suriname.

De schildpadden graven met hun achterpoten, of flippers, een gat van ongeveer een halve meter diep. Daar legt de moederschildpad zo’n 80 tot 200 eieren in die lijken op pingpongballen. Tijdens het leggen, is de schildpad in een soort trance. Het legsel wordt vervolgens weer ondergraven in het zand, waar door de warmte van de zon op het zand de eieren uitgebroed worden. Warmere temperaturen in het nest leidt tot meer vrouwtjes, koelere nesten leveren mannetjes op. Doordat de temperatuur op aarde stijgt, komen er steeds meer vrouwtjes uit het ei. Uiteindelijk is dit een bedreiging voor het voortbestaan van deze unieke schildpad.

Na het uitkomen van de eieren, gaan de jonge lederschildpadden direct op weg naar de zee. Niet alle babyschildpadjes bereiken deze helaas. Tijdens de tocht van enkele meters zijn ze een gevoelig prooi voor vogels en andere rovers zoals krabben en slangen.

Eenmaal in het water zijn ze nog niet veilig: haaien en andere vissen zijn dol op de juveniele schilpadjes die nog niet beschermd worden door een hard schild. Slechts enkelen van de duizenden lederschilpadden die jaarlijks geboren worden, bereiken een volwassen leeftijd. Aan de andere kant kunnen volwassen vrouwtjes heel oud worden en leggen ze in de loop van hun leven duizenden eieren. Ze hebben soms meerdere legsels per seizoen.

Geschiedenis

Een bekend uitgestorven geslacht lederschildpadden is Protosphargis waar fossielen van gevonden zijn in Italië. Protosphargis werd iets groter dan de huidige lederschildpad en leefde in het Krijt tijdperk, zo’n 70 tot 150 miljoen jaar geleden.